DATHLIAD CANMLWYDDIANT PLAID CYMRU 1924 – 2024
7pm Nos Wener 12fed Ionawr2024
Canolfan Cymunedol Belle Vue, Albert Crescent, Penarth, CF64 1BY
Tocyn: £10 (gostyngiadau ar gael)
Hwylusydd: Heledd Fychan Aelod Seneddol (Canol De Cymru)
Ac yn sgwrsio:
Leanne Wood, Arweinydd Plaid Cymru 2012-18
Richard Wyn Jones, Cyfarwyddwr, Canolfan Llywodraethiant Cymru
Dewch i ddathlu canmlwyddiant y cyfarfod hanesyddol hwn:
Ym mis Ionawr 1924, cyfarfu pedwar o bobl cenedlaetholgar Cymreig yn 9 Bedwas Place, Penarth, gan gofnodi eu penderfyniad i greu “Plaid Genedlaethol Cymru” sef: Ambrose Bebb, Griffith John Williams, Elizabeth Williams a Saunders Lewis, y bardd a’r dramodydd mawr, a darpar arweinydd y blaid, a fu’n byw wedyn ym Mhenarth o 1952 hyd ei farwolaeth yn1985. Arweiniodd y cyfarfod hwn at lansiad cyhoeddus y blaid newydd yn Eisteddfod Genedlaethol Pwllheli 1925.
Bydd Heledd yn gwahodd Leanne a Richard i drafod y 100 mlynedd diwethaf o fodolaeth Plaid Cymru gan edrych hefyd i’r dyfodol. Wedyn bydd cyfle i’r gynulleidfa ofyn cwestiynau a chynnig sylwadau.
Te/coffi a thameidiau sawrus Cymreig ar gael am ddim.
Am ragor o wybodaeth, os gwelwch yn dda cysylltwch ậ’r Cynghorydd Chris Franks ar: familyfranks@btinternet.com
Bydd cyfle i glywed mwy am un o’r digwyddiadau mwyaf eiconig hanes cynnar Plaid Cymru yn ystod wythnos Eisteddfod Genedlaethol Llŷn ac Eifionydd ym Mis Awst.
Cafodd tri o aelodau mwyaf blaenllaw’r Blaid, Saunders Lewis, Lewis Valentine a DJ Williams eu carcharu ar ôl llosgi’r ysgol fomio a oedd yn cael eu codi ym Mhenyberth ger Pwllheli yn 1936.
Bydd y bargyfreithiwr, awdur ac academig, Keith Bush, sy’n Gymrawd Cyfraith Cymru yng Nghanolfan Llywodraethiant Cymru, yn trafod agweddau cyfreithiol yr achos.
Yn ei ddarlith bydd Mr Bush yn canolbwyntio ar y prosesau a arweiniodd at garcharu’r tri am eu rhan yn y weithred – ac yn arbennig y penderfyniad dadleuol i symud yr achos o Frawdlys Caernarfon i’r Old Bailey yn Llundain.
Trefnir y ddarlith gan Gymdeithas Hanes Plaid Cymru, ac fe’i traddodir am 10.30am, Dydd Iau 10 Awst ym Mhabell y Cymdeithasau 2 ar faes y Brifwyl, Boduan.
“Bu llosgi’r ysgol fomio yn drobwynt tyngedfennol yn hanes Cymru, a dyma gyfle i godi’r llen ar sut y ceisiwyd ddylanwadu ar yr achosion llys gan y ddwy ochr”, medd Cadeirydd y Gymdeithas Hanes, Dafydd Williams.
“Gan ddefnyddio tystiolaeth newydd, bydd Keith Bush, sy’n arbenigwr blaenllaw yn y maes, yn gofyn yn arbennig sut y gwnaethpwyd y penderfyniad i amddifadu’r Tri, yn y diwedd, o’u hawl i sefyll eu prawf yn eu gwlad eu hun a phwy, mewn gwirionedd, y dylid cael ei feio amdano.”
Bydd cyfle i glywed mwy am un o’r digwyddiadau mwyaf eiconig hanes cynnar Plaid Cymru yn ystod wythnos Eisteddfod Genedlaethol Llŷn ac Eifionydd ym Mis Awst.
Cafodd tri o aelodau mwyaf blaenllaw’r Blaid, Saunders Lewis, Lewis Valentine a DJ Williams eu carcharu ar ôl llosgi’r ysgol fomio a oedd yn cael eu codi ym Mhenyberth ger Pwllheli yn 1936.
Bydd Plaid Cymru’n dathlu bywyd y diweddar Athro Phil Williams, ei hymgeisydd yn is-etholiad Caerffili hanner can mlynedd yn ôl, yn yr Eisteddfod Genedlaethol yng Nghaerdydd (am 11:45am, dydd Iau 9 Awst).
Trefnir y cyfarfod gan Gymdeithas Hanes Plaid Cymru yn ystafell Cymdeithasau 3 yn y Senedd, Bae Caerdydd.
“Ysbrydolodd Phil Williams genhedlaeth gyfan i sylweddoli’r hyn y gallai Cymru ei gyflawni – dim ond i’n cenedl ennill yr hawl i reoli ein bywydau ein hunain”, meddai Cadeirydd y Gymdeithas a chyn-Ysgrifennydd Cyffredinol Plaid Cymru, Dafydd Williams.
Bydd cyn-Aelod Cynulliad ac Aelod Seneddol Ceredigion Cynog Dafis a Dafydd Williams yn arwain trafodaeth ar gyfraniad Phil Williams i Gymru yn y cyfarfod.
Bydd cyfieithu ar y pryd i’r Saesneg.
Gwahoddir aelodau o Gymdeithas Hanes Plaid Cymru i lansiad cynhadleddol o ‘Ten Million Stars Are Burning’, nofel sydd newydd ei chyhoeddi, yn ystod Cynhadledd Wanwyn Plaid Cymru yn y Pafiliwn, Llangollen am 4:45yp brynhawn dydd Gwener 23 Mawrth 2018.
Dyma’r llyfr cyntaf mewn cyfres o dair cyfrol gan yr awdur a sylwebydd gwleidyddol adnabyddus, John Osmond. Mae’n cofnodi’r newidiadau sylweddol yng Nghymru a ddatblygodd rhwng y ddau refferendwm ddatganoli, yn 1979 a 1997, drwy lygaid dau gymeriad ffuglennol – a llu o bobl go iawn! Bydd John mewn sgwrs gyda Chadeirydd y Gymdeithas, Dafydd Williams.
Cyfraniad Elwyn Roberts ( 1904- 1988 )
i Gymru a’r Mudiad cenedlaethol
1pm Dydd Iau 10 Awst 2017
Pabell y Cymdeithasau 1
Eisteddfod Genedlaethol Ynys Môn
Cynhelir sesiwn arbennig ar faes yr Eisteddfod Genedlaethol eleni i gofio cyfraniad y diweddar Elwyn Roberts i Gymru a’i mudiad cenedlaethol.
Trefnir y sesiwn am 1pm, Dydd Iau 10 Awst 2017 ym Mhabell y Cymdeithasau 1 gan Gymdeithas Hanes Plaid Cymru.
Roedd Elwyn Roberts yn ddylanwad aruthrol ar y Blaid, gan sicrhau ei chadw yn fyw a gweithredu drwy adegau anodd iawn, meddai cadeirydd y Gymdeithas Hanes, Dafydd Williams.
“Fe fu’n gyfarwyddwr cyllid, ysgrifennydd cyffredinol a thrysorydd cenedlaethol, ac fel angor i Blaid Cymru drwy flynyddoedd helbulus ail hanner yr ugeinfed ganrif”, meddai.
“Fe’i cofir hefyd fel trefnydd athrylithgar ymgyrch Senedd i Gymru yn y pum-degau.
“Ac ar ôl ymddeol o’i swydd lawn-amser, fe ddaeth yn gynghorydd sir effeithiol yn Ynys Môn – felly mae’n addas iawn ein bod ni’n talu teyrnged iddo ar faes y Brifwyl eleni.”
Bydd modd clywed am hanes y gŵr rhyfeddol hwn yng nghwmni panel sy’n cynnwys Dafydd Wigley a Gwynn Matthews.
22 Gorffennaf 2017
Cyswllt: Dafydd Williams, Ffôn: 07557 307667 (daitenby@gmail.com)
Dathlu bywyd pâr unigryw yn hanes Plaid Cymru
Bydd cyfle i bobl a ddaw i’r Eisteddfod Genedlaethol eleni hanes gŵr a gwraig a helpodd gosod sylfeini Plaid Cymru.
Bu’r Dr DJ Davies a’i briod Dr Noëlle Davies yn ffigurau amlwg yn ystod degawdau cyntaf y blaid genedlaethol.
Yn gyn-löwr a deithiodd America gynt, fe ddatblygodd David James Davies bolisi economaidd y Blaid – gan groesi cleddyfau ambell dro gyda llywydd y mudiad, Saunders Lewis – yn ystod tridegau’r 20fed canrif.
Priododd â Noëlle Ffrench, a hanodd o Iwerddon, ar ôl iddyn nhw gwrdd yng Ngholeg Rhyngwladol y Bobl yn Elsinore, Denmarc ac fe geisiodd y ddau sefydlu rhywbeth tebyg yn eu cartref, Pantybeiliau, Y Fenni.
Roedd arbenigedd y ddau ar bolisi economaidd Gwyddelig a Sgandinafaidd yn ddylanwadol iawn, a chyhoeddodd DJ Davies ddogfen bwysig Can Wales afford Self-Government?, gyda’i ateb pendant, ‘Ie’!
Traddodir darlith yn Gymraeg ar hanes y pâr unigryw hwn gan yr Athro Richard Wyn Jones ar faes yr Eisteddfod am 2:30pm, Dydd Mawrth, 2 Awst ym Mhabell y Cymdeithasau 2.
Mae Richard Wyn Jones Athro yng Ngwleidyddiaeth Cymru ac yn Gyfarwyddwr Canolfan Llywodraethiant Cymru ym Mhrifysgol Caerdydd.
Yn dwyn y teitl Iwerddon, Denmarc Cymru a’r Byd: cenedlaetholdeb rhyngwladol DJ a Dr Noëlle Davies, bydd gan un o’n harbenigwyr gwleidyddol amlycaf gyfraniad amserol iawn i’w gynnig yn sgil y refferendwm diweddar ar aelodaeth o’r Undeb Ewropeaidd.
Noddir y digwyddiad gan Gymdeithas Hanes Plaid Cymru a dywed Cadeirydd y Gymdeithas, Dafydd Williams: “Mae dyfodiad y brifwyl i’r Fenni yn gyfle gwych i ddathlu bywydau DJ a Noëlle – gwnaeth y ddau ohonyn nhw gymaint i osod seiliau cadarn i’n mudiad cenedlaethol.”
Llun: Yr Athro Richard Wyn Jones
Darlith Cymdeithas Hanes Plaid Cymru
Cadeirydd Dafydd Williams.
Pabell y Cymdeithasau 2
3.30yp Dydd Mercher 5 Awst 2015
Eisteddfod Maldwyn a’r Gororau
Ymunwch â ni eleni ar ddydd Sadwrn 14 Medi 2013.
Ymgynnull ym Maes Parcio, Ysgol Tregib, Llandeilo, SA19 6TB am 4.00yp.
Ymlaen i’r gofeb. Cyflwyniad byr.
Wedyn am 7yh noson o adloniant gyda ‘Jac y Do’ a bwffe yn y Mountain Gate, Rhydaman.
Dim ond £15 elw i Gronfa Cofeb Gwynfor.
Rhaid archebu ymlaen llaw i’r noson
01269 842151
Cyhoeddwyr rhifyn arbennig o Y Ddraig Goch yn 1975 i ddathlu 50 mlynedd Plaid Cymru.