Hanes Plaid Cymru

  • Cyfarfod Cofio Elwyn Roberts

    Ar 10 Awst 2017 yn Eisteddfod Genedlaethol Ynys Môn cynhaliwyd cyfarfod gan Gymdeithas Hanes Plaid Cymru i Gofio Elwyn Roberts. 

    Dyma rhan o’r areithiau

    Dafydd Wigley

    Gwynn Matthews

    Dafydd Williams

     

    Rhagor 14/08/2017

  • Gordon Wilson, SNP – teyrnged gan Dafydd Wigley

    Yn 79 mlwydd oed, bu farw cyn-arweinydd Plaid Genedlaethol yr Alban Gordon Wilson yn ddiweddar. Bu Gordon yn gyfaill mawr i Gymru. Mae Plaid Cymru’n estyn ein cydymdeimlad i’w weddw Edith a’i deulu, ac i’n cyfeillion yn yr Alban a’r tu draw. Ceir teyrnged yma gan ei gyfaill Dafydd Wigley a weithiodd gydag ef dros ein dwy wlad.

    Gordon Wilson, SNP – teyrnged gan Dafydd Wigley

    Roedd Gordon yn gyfaill mawr i Gymru ac yn genedlaetholwr i’r carn.

    Cofiaf i’r ddau ohonon ni gyfarfod yn ysgol haf Plaid Cymru ym Machynlleth yn 1965 pan fu’n Ysgrifennydd Cenedlaethol yr SNP, a bu’n ymweld â Chymru lawer dro.

    Cafodd y ddau ohonon ni ein hethol i San Steffan ym Mis Chwefror 1974 a chydweithio drwy ddyddiau drycin Deddfau Datganoli 1978 a’r Refferenda yn 1979 pan rwystrodd y rheol anghyfiawn 40% yr Alban rhag ennill eu Cynulliad Cenedlaethol, ...

    Rhagor 29/06/2017

  • DJ and Noëlle: Shaping the Blaid

    Mae Cymdeithas Hanes Plaid Cymru’n falch i gyhoeddi fersiwn estynedig o ddarlith Cynhadledd Wanwyn 2017 a draddodwyd ar Ddydd Gwener 3 Mawrth gan D. Hywel Davies.

    Yn dwyn y teitl ‘DJ and Noëlle: Shaping the Blaid’, mae’r ddarlith yn edrych ar y rhan gref y bu Dr DJ Davies a Dr Noëlle Davies yn chwarae ar ddatblygiad Plaid Cymru.

    Graddiodd Hywel Davies mewn Gwleidyddiaeth Ryngwladol yng Ngholeg y Brifysgol, Aberystwyth a bu’n Fyfyriwr Ymchwil yng Ngholeg y Brifysgol Caerdydd. Mae’n gyn-olygydd y Merthyr Express a bu hefyd yn newyddiadurwr ac yn gynhyrchydd/gyfarwyddwr teledu gyda HTV/ITV Cymru a Ffilmiau’r Nant. Mae’i lyfr ‘The Welsh Nationalist Party, 1925-1945: A Call to Nationhood’ yn dal yn ffynhonnell glasurol ar sefydlu Plaid Cymru a degawdau cynnar y mudiad.

    Rhagor 14/04/2017

  • Rhagor o Hanes Radio’r Ceiliog

    Mae rhagor o wybodaeth am ymgyrch Plaid Cymru i gael cyfle i ddarlledu

    ar wefan BBC cymrufyw

    Rhagor 04/01/2017

  • Teyrnged i Drefnydd Allweddol Plaid Cymru

    Talwyd teyrngedau ar faes Eisteddfod Ynys Môn 2017 i Elwyn Roberts – un o hoelion wyth Plaid Cymru a fu’n allweddol i’w datblygiad yn ystod yr 20fed ganrif.

    Mewn sesiwn a drefnwyd gan Gymdeithas Hanes Plaid Cymru dywedodd Llywydd Anrhydeddus y Blaid Dafydd Wigley fod Elwyn Roberts yn ysbrydoliaeth i genhedlaeth newydd.

    “Roedd yn genedlaetholwr cwbl ymarferol a gredai fod buddugoliaeth yn tyfu ar sail trefniadaeth wleidyddol”, meddai.

    Brodor o Abergynolwyn, Meirionnydd ...

    Rhagor 14/08/2017

  • Penblwydd Arbennig i Blaid Cymru ym Mro Waldo

     

    Bydd Plaid Cymru’n nodi hanner can mlynedd lansio ei changen ym Maenclochog gyda noson ddathlu arbennig Nos Iau, 27 Ebrill (am 7:30pm yn Neuadd Gymuned Maenclochog).

    Sefydlwyd y gangen yn sgil yr isetholiad enwog ym mis Gorffennaf 1966 pan gipiodd Gwynfor Evans y sedd gyntaf erioed i Blaid Cymru ennill yn San Steffan.

    Bydd y noson yn dwyn i gof y dyddiau hynny, ond hefyd yn edrych ymlaen at y sialensiau newydd sy’n wynebu Sir Benfro a Chymru yn ystod yr 21ain ganrif, meddai Hefin Wyn, a fydd yn ymladd ar gyfer sedd ar y cyngor sir yn yr etholiadau ar 4 Mai.

    “Dwi’n ymwybodol mai Bro Waldo yw Bro Maenclochog. Hau’r hedyn mwstard oedd WaldoWilliams pan safodd fel ymgeisydd seneddol cyntaf Plaid Cymru yn Sir Benfro yn 1959” meddai Hefin Wyn.  “Mae’n bryd i’r hedyn mwstard ddwyn ffrwyth ym mro ei blentyndod.”

    Bydd gwesteion ...

    Rhagor 14/04/2017

  • Darlith Syd Morgan Cymru a Chwyldro’r Pasg

    Cymru a Chwyldro’r Pasg – Cenhadaeth Jack White yn 1916

    Traddodwyd y ddarlith yn Saesneg gan Syd Morgan am 4yp Dydd Gwener, 21 Hydref yng Nghynhadledd Plaid Cymru, Pafiliwn Llangollen.

    Jack White

     

     

    Wrth i ni nodi canmlwyddiant Chwyldro’r Pasg eleni, mae Cymru wedi canolbwyntio ar wersyll-garchar Frongoch. Fodd bynnag, mae ail gysylltiad rhwng y ddwy genedl. Mae hwn yn bwrw goleuni ar sut yr adweithiodd Llafur i’r Chwyldro, gan ddylanwadu’n sylweddol ar y canfyddiad gan Blaid Genedlaethol Cymru o Iwerddon a Llafur am ddegawdau. Ym Mis Ebrill 1916 daeth Jack White i Forgannwg ar genhadaeth i achub James Connolly rhag ei ddienyddio. Methodd; fe saethwyd Connolly yr un bore ag y cafodd White ei arestio.

     

    Cynhaldledd Plaid Cymru Pafiliwn Llangollen

    Rhagor 31/01/2017

  • Atgofion Michael Williams Dinbych y Pysgod

    Sgwrs gyda Michael Williams, Dinbych-y-pysgod

    Mae’r Cynghorydd Michael Williams, Dinbych-y-pysgod, yn cynrychioli Ward y Gogledd ac yn arwain grŵp penderfynol o aelodau Plaid Cymru ar Gyngor Sir Penfro.  Yn y sgwrs hon gyda Chadeirydd Hanes Plaid Cymru, Dafydd Williams mae’n disgrifio’r newid a ddaeth i’w fywyd ar ôl iddo gytuno â’r diweddar Wynne Samuel i sefyll fel ymgeisydd y Blaid.

     

     

     

     

     

     

    Rhagor 28/11/2016