Hanes Plaid Cymru

  • T. Gwynn Jones – Cenedlaetholwr Cyn Geni’r Blaid

    Stori Bardd Mawr y Gynghanedd, T.Gwynn Jones (1871-1949)

    Adolygiad Llyfr – ‘Byd Gwynn’ gan Alan Llwyd

    Mae gan lawer ohonon ni reswm i ddiolch i’r prifardd ac awdur Alan Llwyd, brodor o Benrhyn Llŷn sy’n byw yn Nhreforys.  Drwy gynnig awdl fuddugoliaethus ar y testun Llif, fe sicrhaodd deilyngdod yng nghystadleuaeth y gadair yn y Brifwyl eleni – a rhoi’r diweddglo gorau posibl i Eisteddfod Llŷn ac Eifionydd.

    Mae Alan Llwyd wedi hen ennill ei blwyf fel bardd a llenor.  Mae ei gyfraniad yn anhygoel – yn cynnwys cyfres o gofiannau swmpus iawn am feirdd Cymru, yn eu plith T. Gwynn Jones.

    Heddiw cofiwn i T. Gwynn Jones fod yn un o feirdd mwyaf yr ugeinfed ganrif ond roedd hefyd yn llawer mwy – yn newyddiadurwr prysur dros ben, yn nofelydd, yn feirniad, cyfieithydd ac yn ieithydd.  Ac yn heddychwr ac yn genedlaetholwr tanbaid yn ogystal.

    Mae Alan ...

    Rhagor 11/03/2024
  • DATHLIAD CANMLWYDDIANT PLAID CYMRU 1924 – 2024

    DATHLIAD CANMLWYDDIANT PLAID CYMRU 1924 – 2024

    7pm Nos Wener 12fed Ionawr2024

    Canolfan Cymunedol Belle Vue, Albert Crescent, Penarth, CF64 1BY

    Tocyn: £10 (gostyngiadau ar gael)

    Hwylusydd:  Heledd Fychan Aelod Seneddol (Canol De Cymru)

    Ac yn sgwrsio:

    Leanne Wood, Arweinydd Plaid Cymru 2012-18

    Richard Wyn Jones, Cyfarwyddwr, Canolfan Llywodraethiant Cymru

    Dewch i ddathlu canmlwyddiant y cyfarfod hanesyddol hwn:

    Ym mis Ionawr 1924, cyfarfu pedwar o bobl cenedlaetholgar Cymreig yn 9 Bedwas Place, Penarth, gan gofnodi eu penderfyniad i greu “Plaid Genedlaethol Cymru” sef: Ambrose Bebb, Griffith John Williams, Elizabeth Williams a Saunders Lewis, y bardd a’r dramodydd mawr, a darpar arweinydd y blaid, a fu’n byw wedyn ym Mhenarth o 1952 hyd ei farwolaeth yn1985. Arweiniodd y cyfarfod hwn at lansiad cyhoeddus y blaid newydd yn Eisteddfod Genedlaethol Pwllheli 1925.

     

    Bydd Heledd yn gwahodd Leanne a Richard i drafod y 100 mlynedd diwethaf o ...

    Rhagor 07/12/2023
  • Cyhoeddi Cylchlythyr

    Dyma Cylchlythyr  Hydref 2023 am weithgarwch Cymdeithas Hanes Plaid Cymru.

    Cliciwch i’w ddarllen > Linc

     

    Rhagor 10/10/2023
  • Dathlu 100 Mlynedd ym Mhenarth

    Nos Wener 12 Ionawr 2024 dathlwyd 100 mlynedd ers y cyfarfod cyntaf i sefydlu Plaid Cymru.

    Leanne Wood, Rosanne Reeves, Richard Wyn Jones, Gareth Clubb

    Dyma sylwadau Leanne Wood a Richard Wyn Jones ar ddechrau’r cyfarfod

     

    Hwb Bywiog i Ddathliadau’r Blaid

    Cafwyd dechreuad bywiog i gyfres o ddigwyddiadau fydd yn dathlu sefydlu Plaid Cymru bron canrif yn ôl Nos Wener 12 Ionawr 2024 yng Nghanolfan Cymunedol Belle Vue, Albert Crescent, Penarth.

    Daeth aelodau o’r Blaid a’u gwesteion at ei gilydd i nodi ffurfio grŵp cyfrinachol, y Mudiad Cymreig, un o’r grwpiau a ymunodd wedyn i ffurfio’r Blaid Genedlaethol.

    Cyfarfu pedwar o bobl ar 7 Ionawr 1924 yn rhif 9 Bedwas Place, Penarth, gan gofnodi eu penderfyniad i greu “Plaid Genedlaethol Cymru” – Ambrose Bebb, Griffith John Williams, Elisabeth Williams a Saunders Lewis, y bardd a’r dramodydd mawr, a ...

    Rhagor 13/01/2024
  • Saunders Lewis, Cymru ac Ewrop gan Dafydd Wigley

    Bydd y tair blynedd nesaf yn allweddol wrth ddatblygu model o annibyniaeth i Gymru sy’n berthnasol i’r byd sydd ohoni.  Yn sgil Brexit, mae angen i Gymru warchod ein cysylltiad â chyfandir Ewrop – tarddle ein gwerthoedd a’n gwareiddiad, ac yn gyd-destun i annibyniaeth ymarferol i’n gwlad. 

    Bron canrif yn ôl amlinellodd Saunders Lewis weledigaeth o Gymru yn Ewrop.  Mae Cymdeithas Hanes Plaid Cymru’n falch o gyhoeddi’n llawn y ddarlith bwysig gan Dafydd Wigley a draddododd yn ystod Eisteddfod Llŷn ac Eifionydd ym Mis Awst 2023 – sy’n dangos bod y weledigaeth honno’n fwy perthnasol heddiw nag erioed o’r blaen.  

    Saunders Lewis,
    Cymru ac Ewrop

    A gaf i ddiolch i’r Eisteddfod am y llwyfan yma i ail-wyntyllu syniadau sy’n hynod berthnasol i’r oes hon; ac i ddiolch ...

    Rhagor 14/11/2023
  • Penyberth – Pam y Symudwyd yr Achos o Gymru?

    Mae ymchwil newydd yn dangos bod y penderfyniad dadleuol i symud achos llys llosgi Ysgol Fomio Penyberth o Gymru i Lundain wedi’i ysgogi gan bennaeth lleol yr heddlu yn hytrach na chan lywodraeth San Steffan.

    Cafodd tri o aelodau mwyaf blaenllaw’r Blaid, Saunders Lewis, Lewis Valentine a DJ Williams eu carcharu ar ôl llosgi’r ysgol fomio a oedd yn cael eu codi ym Mhenyberth ger Pwllheli ym Mis Medi 1936.

    Bu storom yng Nghymru yn dilyn y penderfyniad i symud yr achos i’r Old Bailey, a hynny ar ôl i reithgor yng Nghaernarfon fethu â chael y Tri’n euog o’r difrod.  Bu’r cyn-Brif Weinidog David Lloyd George ymhlith y llu a feiai lywodraeth y dydd, wrth ddweud mai dyma oedd y llywodraeth cyntaf i roi Cymru ar brawf yn yr Old Bailey.

    Bellach mae ymchwil newydd gan yr arbenigwr cyfreithiol Keith Bush yn dangos bod y pwysau i symud yr achos wedi’i ysgogi ...

    Rhagor 25/08/2023