Bywyd Wynne Samuel
Rhagor 06/01/2019Gwladgarwr Arloesol – Bywyd Wynne Samuel
‘Dyn o ddawn aruthrol a weithiai galon ac enaid dros Gymru’ – dyna ddisgrifiad cryno o Wynne Samuel, un o bencampwyr cynnar Plaid Cymru. Mae’n dod o’r portread hwn o wladgarwr arloesol – un a ystyriwyd ar un adeg yn arweinydd potensial o’r mudiad cenedlaethol.
Mae’r deyrnged hon gan gadeirydd Cymdeithas Hanes Plaid Cymru Dafydd Williams yn olrhain gyrfa hynod Wynne, ac yn cyhoeddi nifer o luniau a ddogfennau am y tro cyntaf. Seilir ar ddarlith ddarluniadol a draddodwyd yng nghynhadledd Plaid Cymru yn Aberteifi Ddydd Gwener 5 Hydref 2018, ond mae’r testun wedi ei newid a’i ehangu’n sylweddol. Fe gewch ei ddarllen yma.
Linc > Wynne SAMUEL
Cyfweliad gyda Syd Morgan
Rhagor 14/11/2018Cyfweliad gyda Syd Morgan
Mae Syd Morgan yn rhan o frwydr Plaid Cymru ers pum degawd – ers y dyddiau pan redai gylchgrawn cenedlaetholgar yn y Brifysgol yn Abertawe yn ystod y 1960au. Fe roes y gorau swydd weinyddu prifysgol er mwyn dod yn drefnydd llawn-amser i’r Blaid yng Nghwm Rhymni – a daeth yn un o’r cynghorwyr a ffurfiodd un o’r timau rheoli cyntaf Plaid Cymru yng nghymoedd y De. Cewch glywed ragor am ei waith dros y mudiad cenedlaethol yn y cyfweliad hwn gyda chadeirydd Hanes Plaid, Dafydd Williams yma.
Syd Morgan (ar y chwith, uchaf), ymgeisydd y Blaid yn is-etholiad Pontypridd, Mis Chwefror, 1989
Cofio John Harries 1925 – 2018
Rhagor 23/10/2018
Talwyd teyrngedau i John Harries, Tycoch, Abertawe, aelod ffyddlon o Blaid Cymru, a fu farw yn 93 oed yn ystod Mis Awst.
Bu John yn beilot gyda’r RAF tua diwedd y rhyfel pan wasanaethodd yn y Dwyrain Pell cyn dychwelyd i gymhwyso’n bensaer, a gweithio yn Llundain ac yna Abertawe. Daeth yn bensaer parhaol gyda’r Brifysgol yn Abertawe nes ymddeol yn gynnar yn 1982.
Mae’i deulu’n hanu o ardal Dinas Cross yn Sir Benfro, a byddai John yn atgoffa pobl taw fe oedd aelod hynaf Capel Tabor yn y pentref. Cafodd ei fagu mewn nifer o leoedd yn ne a gorllewin Cymru nes i’w deulu symud i Lundain, ble addysgwyd John yn ysgol Streatham.
Priododd ei wraig gyntaf, Gwenda, yn 1956 a ganwyd dau fab – Huw, sydd bellach yn byw yn y Swistir a Bryn, sydd wedi setlo yn Llundain. ...
Dogfennau Vic Davies o 1967
Rhagor 02/12/2018GWYBODAETH NEWYDD AM ISETHOLIAD GORLLEWIN Y RHONDDA
Diolch yn fawr iawn i deulu’r diweddar Vic Davies, y Rhondda, am drosglwyddo i’r Gymdeithas Hanes ddogfennau hynod ddifyr am Isetholiad Seneddol Gorllewin Rhondda dros hanner can mlynedd yn ôl.
Mae’r casgliad yn cynnwys llyfr lloffion gyda thoriadau o’r wasg sy’n dwyn i gof holl fwrlwm yr ornest hanesyddol yn 1967 pan lwyddodd Vic Davies i dorri mwyafrif anferth y Blaid Lafur i lawr o 17,000 i 2,306 o bleidleisiau yn unig, gogwydd o 29 y cant i Blaid Cymru.
Yn ogystal mae nifer o lythyrau gwerthfawr iawn, gan gynnwys llongyfarchiadau gan arweinydd Plaid Cymru, Gwynfor Evans, oedd wedi’i ethol yn Aelod Seneddol dros Sir Gaerfyrddin y flwyddyn gynt.
Ceir hefyd lythyr ar ran yr SNP gan Dr Andrew Lees o Bearsden ger Glasgow yn gwahodd Vic Davies i deithio i’r Alban i gefnogi ymgyrch Winifred Ewing yn isetholiad ...
Cofio Geraint Thomas 1950 – 2018
Rhagor 29/10/2018Dyn mawr ei bersonoliaeth oedd Geraint Thomas. Gadawodd argraff annileadwy ar bawb a ddaeth i’w nabod. Magwyd ei sgiliau gwleidyddol yn ifanc: yn 12 oed llwyddodd gorfodi sgowtiaid Ysgol Ramadeg y Frenhines Elizabeth i chwifio’r Ddraig Goch yn lle jac yr undeb. Roedd seiliau’r ymgyrchwr wedi’i gosod. Ynghyd â’i gyfoedion Sharon Morgan, Sian Edwards, Dai Rees, Tony Jenkins ac eraill, bu’n rhan o ymchwydd egnïol y criw ifanc a gyfrannai gymaint at fuddugoliaeth Gwynfor yn ’66.
Roedd gan Geraint allu ymenyddol eithriadol (‘Proff’ oedd ei lysenw), hiwmor miniog ac ysfa dibendraw i ddysgu am y byd o’i gwmpas. Darllenai’n ddi-baid a byddai’n trafod unrhyw bwnc dan haul gydag unrhyw un, a hynny o safbwynt deallus a gwybodus. Graddiodd o Goleg yr Iesu, Rhydychen cyn dychwelyd i Gymru a dilyn gyrfa ym maes cynllunio.Roedd Geraint yn ymgeisydd seneddol yn Aberafan yn ’74 a ’79, ...
Nofel Newydd yn Olrhain y Cwrs i Ddatganoli
Rhagor 23/10/2018Nofel Newydd yn Olrhain y Cwrs i Ddatganoli
Adolygiad llyfr gan Dafydd Williams, Ysgrifennydd Plaid Cymru, 1971-1993 a Chadeirydd Cymdeithas Hanes Plaid Cymru
Dyma’r llyfr i bawb sydd am wybod mwy am y degawdau tyngedfennol a arweiniai at y refferendwm datganoli llwyddiannus yn 1997.
‘Ten Million Stars Are Burning’ yw teitl nofel newydd ei chyhoeddi gan yr ysgrifennwr a sylwebydd adnabyddus John Osmond.
Mae’r awdur wedi gosod tasg uchelgeisiol i’w chyflawni – sef adrodd sut y ceisiodd pobl Cymru ddod i delerau â’u hunaniaeth eu hunain drwy chwarter olaf yr ugeinfed ganrif; ac yn benodol sut y trodd cyflafan 1979 yn fuddugoliaeth o drwch blewyn erbyn 1997.
Ei ffordd o wneud hyn yw defnyddio dull y nofel ddogfennol, gyda dau brif gymeriad ffuglennol – a llu o bobl go iawn, pobl sy’n siarad â ni yn eu geiriau eu hun, gan ddefnyddio deunydd archif a chyfweliadau i’w hail-gyflwyno. Dyma’r cyntaf o drioleg, ac mae’n ...
Hanes Plaid Cymru
Cymdeithas Hanes Plaid Cymru History Society
