Cofio Penyberth
Rhagor 08/09/2016DJ a Noelle Davies – Darlith Richard Wyn Jones
Yn Eisteddfod Genedlaethol Y Fenni 2016 cyflwynwyd darlith gan Yr Athro Richard Wyn Jones am ŵr a gwraig a helpodd osod sylfeini Plaid Cymru. Bu’r Dr DJ Davies a’i briod Dr Noëlle Davies yn ffigurau amlwg yn ystod degawdau cyntaf y blaid genedlaethol. Yn gyn-löwr a deithiodd America gynt, fe ddatblygodd David James Davies bolisi economaidd y Blaid – gan groesi cleddyfau ambell dro gyda llywydd y mudiad, Saunders Lewis – yn ystod tridegau’r 20fed canrif. Roedd arbenigedd y ddau ar bolisi economaidd Gwyddelig a Sgandinafaidd yn ddylanwadol iawn, a chyhoeddodd DJ Davies ddogfen bwysig Can Wales afford Self-Government?, gyda’i ateb pendant, ‘Ie’!
Darlith Richard Wyn Jones 2 Awst 2016
Rhagor 03/08/2016
Teyrnged i Glyn Erasmus
Rhagor 01/03/2016Teyrnged i Glyn Erasmus
gan Jim Criddle a’i ffrindiau yn y Coed Duon.
Roedd Plaid Cymru mewn sioc pan glywon ni am farwolaeth Glyn ac ers hynny rydym wedi bod yn galaru. Bu farw yn gwbl annisgwyl yn ei gartref yn y Coed Duon nos Wener, Ionawr 15fed.
Fe ymunodd Glyn â’r Blaid flynyddoedd lawer yn ôl, ar adeg pan nad oedd bod yn aelod yn ffasiynol nag yn ffordd o gael troed ar yr ysgol yrfaol. Fe ymunodd oherwydd ei fod yn caru ei wlad ac yn mwynhau her. Yn wir, roedd yn ddyn oedd yn ei elfen pan roedd yn wynebu her. Roedd ei waith proffesiynol fel peiriannydd yn golygu ei fod angen teithio’n aml gan fynd ag ef dramor a llesteirio ei allu i gyfrannu tuag at wleidyddiaeth Cymru. Ond pan ddaeth yn drefnydd ar Grŵp Cynghorwyr CCBC cafodd y rhyddid i ymrwymo ei ...
Cofio yr Athro Griffith John Williams a’i wraig, Elizabeth
Rhagor 10/11/2015
Elenid Jones, Wyn James ac Emrys RobertsNos Iau, 3 Rhagfyr am 7.30pm yng nghapel Bethlehem, Gwaelod-y-garth cynhaliwyd noson i gofio cyfraniad yr Athro Griffith John Williams a’i wraig, Elizabeth.
Roedd aelodau o’u teuluoedd – Elenid Jones ac Emrys Roberts – yn rhannu eu hatgofion amdanynt, ac roedd yr Athro E. Wyn James yn rhoi sgwrs ar y testun, “Gweld gwlad fawr yn ymagor”: breuddwyd cyffrous G. J. Williams a Saunders Lewis.
Cofio Dau o Fawrion Cymru
Trefnir noson i gofio bywydau dau o sylfaenwyr Plaid Cymru yng Ngwaelod y Garth (am 7.30pm, Nos Iau 3 Rhagfyr 2015 yng nghapel Bethlehem).
Testun y noson, a gynhelir gan Gymdeithas Hanes Plaid Cymru, yw’r Athro Griffith John Williams a’i wraig Elisabeth, a fu’n allweddol wrth ffurfio’r Blaid yn ystod yr 1920au.
Yn eu cartref yn Bedwas Place, ...
Aneurin Richards 1923 – 2016
Rhagor 08/09/2016‘Dyn o egwyddor’
Teyrnged Jim Criddle i Aneurin Richards
Aneurin oedd William Aneurin Richards i bawb, heblaw ei wraig. Bill oedd e iddi hi. Roedd yn Uwch-beiriannydd gyda’r Bwrdd Glo Cenedlaethol gan dreulio’r rhan fwyaf o’i oes yng Ngwent, er mai brodor o Gapel Hendre oedd e’n wreiddiol. Roedd yn Gynghorydd Sir yn Islwyn rhwng 1973 a 1996 ac yng Ngwent rhwng 1977 a 1981. Fe wnaeth e sefyll fel ymgeisydd Seneddol yn Abertyleri yn y ddau etholiad cyffredinol a ddigwyddodd yn 1974, a hefyd yn Islwyn ar gyfer 1983 a 1987.Ni all y ffeithiau moel roi darlun clir o’r dyn ei hun. Fe oedd y dyn ddaeth a Helen Mary Jones a Jocelyn Davies mewn i’r Blaid ac ef a ‘berswadiodd’ Allan Pritchard i sefyll mewn etholiad. Roedd yn ddyn o egwyddor, dyn galluog a dyn urddasol tu hwnt. Roedd yn ...
Dewi Wynne Thomas, 1925 – 2015
Rhagor 25/05/2016Cymeriad diddorol, unigryw oedd Dewi Wynne Hughes Thomas – er taw ‘Dewi’ yn unig fyddai’n ddigon i bawb yn Aberdar ar un adeg, ac ar Hirwaun yn benodol, wybod yn syth am bwy y byddech yn sôn.
Fe’i ganed yng Nghwmbach ar 2 Mawrth, 1925 i rieni oedd â’u gwreiddiau (fel cynifer bryd hynny) yng ngorllewin Cymru: gyda theulu ei dad yn hanu o Sir Benfro a theulu ei fam yn tarddu o Bontrhydfendigaid, Ceredigion. A gellid dweud â chryn wirionedd nad oedd Dewi ei hun heb arlliw’r gwladwr ar ei iaith, ei osgo a’i Gymreictod.
Fe’i codwyd o fewn teulu o Fedyddwyr a fynychai capel Bethania, Cwmbach cyn i Dewi ei hun ymaelodi yn Ramoth ar ôl iddo symud i Hirwaun i fyw, a chyn iddo, maes o law, ymuno â’r Eglwys Gatholig. Nid ef oedd yr ...Saunders Lewis, y Blaid ac Ewrop
Rhagor 11/01/2016Mae’n bryd sylweddoli gwir arwyddocâd un o brif arweinwyr Plaid Cymru, Saunders Lewis, medd un arall o gyn-lywyddion y Blaid, Dafydd Wigley.
Mae Cymdeithas Hanes Plaid Cymru’n falch i gyhoeddi yn ei chyfanrwydd ddarlith sylweddol gan Dafydd Wigley ar ‘Saunders Lewis, y Blaid ac Ewrop’. Traddodwyd y ddarlith ym Mhenarth yn dilyn dadorchuddio plac glas i gofio bywyd Saunders Lewis ar y tŷ yn Westbourne Road ble treuliodd traean o’i fywyd.
Mae Dafydd Wigley yn trafod gweledigaeth Saunders Lewis o briod le Cymru yn Ewrop; ac yn bwrw goleuni ar ei athroniaeth gymdeithasol – yn arbennig ei alwad i ddosrannu meddiant adnoddau naturiol yn nwylo’r bobl ‘fel na all na’r wladwriaeth nac unigolyn neu gasgliad o unigolion, ormesu’n economaidd ar deuluoedd gwerin’. Sut aflwydd felly, mae’n gofyn, all neb honni bod Saunders Lewis yn perthyn i’r adain dde eithafol?
Seilir y cynnwys ar ...
Cofio Saunders Lewis
Plac Glas ar gyfer cartref Saunders Lewis
Rhagor 05/11/2015Sylw ar Heno 19 Tachwedd 2015
Dadorchuddir plac glas Dydd Iau 19 Tachwedd ar y tŷ ble bu Saunders Lewis yn byw ym Mhenarth er mwyn nodi 30 mlynedd ers iddo farw.
Trefnir yr achlysur gan gangen leol Plaid Cymru ynghyd â Chymdeithas Hanes yn Blaid gyda chefnogaeth perchennog presennol y tŷ ers marwolaeth Mr Lewis ac sydd wedi cadw rhai o’r celfi yn ei hen stydi.
Caiff y plac glas coffa ei ddadorchuddio gan gyn-Lywydd y Blaid Dafydd Wigley mewn seremoni yn y tŷ brynhawn Dydd Iau, 19 Tachwedd. Bydd yr Arglwydd Wigley, cyn-Aelod Seneddol a chyn-Aelod Cynulliad a fu hefyd yn cludo’r arch yn angladd Mr Lewis, hefyd yn traddodi darlith ar fywyd a gwaddol ei fywyd gyda’r nos yn Ysgol Gynradd Evenlode, Penarth.
Bu Mr Lewis yn bresennol yn y cyfarfod ...
Hanes Plaid Cymru
Cymdeithas Hanes Plaid Cymru History Society
