Hanes Plaid Cymru

  • Alcwyn Deiniol Evans 1942 – 2020

    Alcwyn Deiniol Evans

    Yn 78 mlwydd oed, bu farw Alcwyn Deiniol Evans yn ei gartref yn Heol Parc Romilly, Y Barri.  Yn gyn-Gyfarwyddwr Siop Adran enwog Dan Evans, roedd Alcwyn yn wyneb cyfarwydd ac yn ffigwr adnabyddus iawn ym mywyd cyhoeddus y Barri.

    Ef oedd mab hynaf Gwynfor Evans, cyn-Lywydd Plaid Cymru a brodor o’r dref. Yn ystod ymgyrch yr is-etholiad yng Nghaerfyrddin ym mis Gorffennaf 1966, bu Alcwyn yn ymgyrchydd brwd dros y Blaid. Fe weithiodd yn ddygn er mwyn sicrhau llwyddiant ei dad pan enillodd y sedd a dod yn Aelod Seneddol cyntaf Plaid Cymru. Roedd Alcwyn yn angerddol tuag at y Gymraeg a Chymreictod, gan gefnogi a hyrwyddo’r un credoau a gwerthoedd â’i dad.

    Treuliodd dros 40 o flynyddoedd ym myd busnes, ac ‘roedd y siop deuluol, Dan Evans, yn agos iawn at ei galon. Roedd Alcwyn yn ŵr bonheddig gan ennyn ...

    Rhagor 10/05/2020

  • Cofio Glyn James

    Dadorchuddiwyd Plac Glas er cof am y cenedlaetholwr amlwg Glyn James Dydd Sadwrn 19 Hydref y tu faes i 9 Darran Terrace, Glyn Rhedynog / Ferndale, Rhondda. 

    Dadorchuddiwyd  y Plac gan y Cynghorydd Geraint Davies a cafwyd anerchiadau gan Cennard Davies a Jill Evans A.E. Cafwyd cyfraniad cerddorol gan Gôr y Morlais. Trefnwyd y digwyddiad gan Archif y Maerdy a’u hysgrifennydd David Owen.  

     

    Rhagor 06/11/2019

  • Golwg ar genedlaetholdeb cyn 1925

     

    Mewn darlith gynhwysfawr ym Mhabell y Cymdeithasau 2, Ddydd Iau 8 Awst yr Eisteddfod yn Llanrwst 2019 bu Robin Chapman yn olrhain hanes y cyfnod cyn lansio Plaid Genedlaethol Cymru yn 1925

    Gellir darllen y ddarlith yma :- Golwg ar Genedlaetholdeb cyn 1925

    Gallwch hefyd glywed recordiad o’r ddarlith >

     

     

     

     

    Rhagor 11/09/2019

  • Rhys Lewis 1937 – 2020

    Roedd Rhys Lewis (1937-2020) yn un o hoelion wyth Plaid Cymru yng Nghanol Caerdydd am flynyddoedd lawer. Yn ffigwr holl-bresennol yng nghyfarfodydd y Blaid, roedd ei ymroddiad, ei ddoethineb a’i sgiliau trefnu yn ysbrydoliaeth cyson i’r holl Aelodau.

    Fe’i ganwyd ym Machynlleth, ond ymsefydlodd ei deulu yng Nghaerdydd pan oedd Rhys ond yn blentyn 1 oed, ac yn ddi-os roedd e’n falch o fod yn fachgen o’r Ddinas.  Er oedd Cymraeg yn ei deulu, collwyd hynny i raddau helaeth wrth iddynt ymgartrefu yn y ddinas, a phriodolodd Rhys ei feistrolaeth o’r Gymraeg i’w addysg ac i athro ysbrydoledig yn Ysgol Cathays.

    Cafodd yrfa lwyddiannus fel newyddiadurwr o fewn BBC Cymru a chwmnïau darlledu annibynnol, gan borthi ei ddiddordeb mewn materion cyfoes yng Nghymru.  Roedd y swyddi hynny yn cyfyngu ar y ffyrdd y gallai gyfrannu at waith Plaid wleidyddol, ond gwnaeth yn iawn am ...

    Rhagor 20/04/2020

  • Y Parchedig Fred Jones un o sylfaenwyr y Blaid

    Y Parchedig Fred Jones (1877-1948) fu un o’r chwech a sefydlodd Blaid Cymru mewn cyfarfod ym Mhwllheli yn y flwyddyn 1925 ac un o’r Cilie, teulu enwog o feirdd Ceredigion.  Bu’n weinidog yn Rhymni, Treorci ac yn Nhal-y-bont Ceredigion, ac yn genedlaetholwr pybyr.

    Dafydd Iwan yn traddodi darlith am ei dad-cu, Fred Jones, un o sefydlwyr Plaid Cymru.  Hefyd yn y llun, Ben Lake AS a gadeiriodd y sesiwn yng Nghynhadledd y Blaid yn Abertawe 4 Hydref 2019.

     

     

     

     

     

    Dyma recordiad o anerchiad Dafydd Iwan a gyflwynwyd gan Ben Lake, Aelod Seneddol Cerdigion.

     

     

    Rhagor 20/10/2019

  • Cylchlythyr 2019

    Cyhoeddwyd Cylchlythyr sy’n crynhoi gweithgareddau Cymdeithas Hanes Plaid Cymru. 

    Gallwch ei ddarllen yma :-

    2019.05 Cylchlythyr Hanes Plaid

    Rhagor 20/05/2019