Cyfweliad gyda Syd Morgan
Rhagor 14/11/2018Cyfweliad gyda Syd Morgan
Mae Syd Morgan yn rhan o frwydr Plaid Cymru ers pum degawd – ers y dyddiau pan redai gylchgrawn cenedlaetholgar yn y Brifysgol yn Abertawe yn ystod y 1960au. Fe roes y gorau swydd weinyddu prifysgol er mwyn dod yn drefnydd llawn-amser i’r Blaid yng Nghwm Rhymni – a daeth yn un o’r cynghorwyr a ffurfiodd un o’r timau rheoli cyntaf Plaid Cymru yng nghymoedd y De. Cewch glywed ragor am ei waith dros y mudiad cenedlaethol yn y cyfweliad hwn gyda chadeirydd Hanes Plaid, Dafydd Williams yma.
Syd Morgan (ar y chwith, uchaf), ymgeisydd y Blaid yn is-etholiad Pontypridd, Mis Chwefror, 1989
Cofio John Harries 1925 – 2018
Rhagor 23/10/2018
Talwyd teyrngedau i John Harries, Tycoch, Abertawe, aelod ffyddlon o Blaid Cymru, a fu farw yn 93 oed yn ystod Mis Awst.
Bu John yn beilot gyda’r RAF tua diwedd y rhyfel pan wasanaethodd yn y Dwyrain Pell cyn dychwelyd i gymhwyso’n bensaer, a gweithio yn Llundain ac yna Abertawe. Daeth yn bensaer parhaol gyda’r Brifysgol yn Abertawe nes ymddeol yn gynnar yn 1982.
Mae’i deulu’n hanu o ardal Dinas Cross yn Sir Benfro, a byddai John yn atgoffa pobl taw fe oedd aelod hynaf Capel Tabor yn y pentref. Cafodd ei fagu mewn nifer o leoedd yn ne a gorllewin Cymru nes i’w deulu symud i Lundain, ble addysgwyd John yn ysgol Streatham.
Priododd ei wraig gyntaf, Gwenda, yn 1956 a ganwyd dau fab – Huw, sydd bellach yn byw yn y Swistir a Bryn, sydd wedi setlo yn Llundain. ...
Plaid Cymru’n Cofio Wynne Samuel
Rhagor 19/09/2018Bydd sesiwn arbennig yn ystod cynhadledd flynyddol Plaid Cymru yn rhoi teyrnged i’r diweddar Dr Wynne Samuel.
Yn hanu o Ystalyfera yng Nghwm Tawe, helpodd Wynne Samuel sefydlu Plaid Cymru yng nghymoedd De Cymru ac fe ddaeth yn un o gynghorwyr cyntaf y Blaid pan enillodd sedd ar Gyngor Dosbarth Gwledig Pontardawe yn 1946.
Aeth ymlaen i ddod yn fargyfreithiwr ac arbenigwr amlwg ar lywodraeth leol, ac ar un adeg fe’i ystyrid yn arweinydd posibl i Blaid Cymru. Yn 1965, fe’i penodwyd yn Glerc y Dre – neu Brif Weithredwr – Cyngor Bwrdeistref Dinbych-y-Pysgod yn Sir Benfro a nes ymlaen fe oedd ysgrifennydd a symbylydd Cymdeithas Cynghorau Bro a Thref Cymru.
Cofir gwasanaeth Wynne Samuel mewn darlith ddarluniadol a drefnir gan Gymdeithas Hanes Plaid Cymru a’i thraddodi gan gadeirydd y Gymdeithas, y Dr Dafydd Williams.
” Roedd Wynne Samuel yn un o gymeriadau mwyaf Plaid Cymru’r ugeinfed ganrif”, meddai Dr Williams, a fu’n ysgrifennydd ...
Cofio Geraint Thomas 1950 – 2018
Rhagor 29/10/2018Dyn mawr ei bersonoliaeth oedd Geraint Thomas. Gadawodd argraff annileadwy ar bawb a ddaeth i’w nabod. Magwyd ei sgiliau gwleidyddol yn ifanc: yn 12 oed llwyddodd gorfodi sgowtiaid Ysgol Ramadeg y Frenhines Elizabeth i chwifio’r Ddraig Goch yn lle jac yr undeb. Roedd seiliau’r ymgyrchwr wedi’i gosod. Ynghyd â’i gyfoedion Sharon Morgan, Sian Edwards, Dai Rees, Tony Jenkins ac eraill, bu’n rhan o ymchwydd egnïol y criw ifanc a gyfrannai gymaint at fuddugoliaeth Gwynfor yn ’66.
Roedd gan Geraint allu ymenyddol eithriadol (‘Proff’ oedd ei lysenw), hiwmor miniog ac ysfa dibendraw i ddysgu am y byd o’i gwmpas. Darllenai’n ddi-baid a byddai’n trafod unrhyw bwnc dan haul gydag unrhyw un, a hynny o safbwynt deallus a gwybodus. Graddiodd o Goleg yr Iesu, Rhydychen cyn dychwelyd i Gymru a dilyn gyrfa ym maes cynllunio.Roedd Geraint yn ymgeisydd seneddol yn Aberafan yn ’74 a ’79, ...
Nofel Newydd yn Olrhain y Cwrs i Ddatganoli
Rhagor 23/10/2018Nofel Newydd yn Olrhain y Cwrs i Ddatganoli
Adolygiad llyfr gan Dafydd Williams, Ysgrifennydd Plaid Cymru, 1971-1993 a Chadeirydd Cymdeithas Hanes Plaid Cymru
Dyma’r llyfr i bawb sydd am wybod mwy am y degawdau tyngedfennol a arweiniai at y refferendwm datganoli llwyddiannus yn 1997.
‘Ten Million Stars Are Burning’ yw teitl nofel newydd ei chyhoeddi gan yr ysgrifennwr a sylwebydd adnabyddus John Osmond.
Mae’r awdur wedi gosod tasg uchelgeisiol i’w chyflawni – sef adrodd sut y ceisiodd pobl Cymru ddod i delerau â’u hunaniaeth eu hunain drwy chwarter olaf yr ugeinfed ganrif; ac yn benodol sut y trodd cyflafan 1979 yn fuddugoliaeth o drwch blewyn erbyn 1997.
Ei ffordd o wneud hyn yw defnyddio dull y nofel ddogfennol, gyda dau brif gymeriad ffuglennol – a llu o bobl go iawn, pobl sy’n siarad â ni yn eu geiriau eu hun, gan ddefnyddio deunydd archif a chyfweliadau i’w hail-gyflwyno. Dyma’r cyntaf o drioleg, ac mae’n ...
Cofio Phil Williams Teyrnged Cynog Dafis
Rhagor 17/08/2018Yn yr Eisteddfod Genedlaethol yng Nghaerdydd dydd Iau, 9 Awst 2018, bu Plaid Cymru’n dathlu bywyd y diweddar Athro Phil Williams, ei hymgeisydd yn is-etholiad Caerffili hanner can mlynedd
Trefnwyd y cyfarfod gan Gymdeithas Hanes Plaid Cymru a rhoddwyd teyrngedau gan Dafydd Williams a Cynog Dafis a chyfraniad gan Dafydd Wigley.
Cofio Phil Williams
Teyrnged gan Cynog Dafis
Mi allen i siarad am Phil, y polymath rhyfeddol o ddyn sut ag oedd-e, drwy’r dydd ond cwta 15 munud sy gen i ac rwyf am ganolbwyntio ar ei gyfraniad neilltuol iawn-e mewn materion gwyrdd – sef y pwnc pwysicaf – oes ca’i fentro’i ddweud-e – o bob pwnc yn y byd.
Ond alla’i byth â pheidio sôn am rai atgofion penodol.
Mae geni ddelwedd glir yn ‘y meddwl o’r tro cyntaf erioed i fi’i weld-e, yn Ysgol Haf y Blaid yn Llangollen 1961, peint o gwrw yn ei law, a’i ...
Hanes Plaid Cymru
Cymdeithas Hanes Plaid Cymru History Society
