Hanes Plaid Cymru

  • Plaid Cymru’n Cofio Wynne Samuel

    Bydd sesiwn arbennig yn ystod cynhadledd flynyddol Plaid Cymru yn rhoi teyrnged i’r diweddar Dr Wynne Samuel.

    Yn hanu o Ystalyfera yng Nghwm Tawe, helpodd Wynne Samuel sefydlu Plaid Cymru yng nghymoedd De Cymru ac fe ddaeth yn un o gynghorwyr cyntaf y Blaid pan enillodd sedd ar Gyngor Dosbarth Gwledig Pontardawe yn 1946.

    Aeth ymlaen i ddod yn fargyfreithiwr ac arbenigwr amlwg ar lywodraeth leol, ac ar un adeg fe’i ystyrid yn arweinydd posibl i Blaid Cymru.  Yn 1965, fe’i penodwyd yn Glerc y Dre – neu Brif Weithredwr – Cyngor Bwrdeistref Dinbych-y-Pysgod yn Sir Benfro a nes ymlaen fe oedd ysgrifennydd a symbylydd Cymdeithas Cynghorau Bro a Thref Cymru.

    Cofir gwasanaeth Wynne Samuel mewn darlith ddarluniadol a drefnir gan Gymdeithas Hanes Plaid Cymru a’i thraddodi gan gadeirydd y Gymdeithas, y Dr Dafydd Williams.

    ” Roedd Wynne Samuel yn un o gymeriadau mwyaf Plaid Cymru’r ugeinfed ganrif”, meddai Dr Williams, a fu’n ysgrifennydd ...

    Rhagor 19/09/2018

  • Cofio Phil Williams Teyrnged Cynog Dafis

    Yn yr Eisteddfod Genedlaethol yng Nghaerdydd dydd Iau, 9 Awst 2018, bu Plaid Cymru’n dathlu bywyd y diweddar Athro Phil Williams, ei hymgeisydd yn is-etholiad Caerffili hanner can mlynedd

    Trefnwyd y cyfarfod gan Gymdeithas Hanes Plaid Cymru a rhoddwyd teyrngedau gan Dafydd Williams a Cynog Dafis a chyfraniad gan Dafydd Wigley.

    Cofio Phil Williams

    Teyrnged gan Cynog Dafis

    Mi allen i siarad am Phil, y polymath rhyfeddol o ddyn sut ag oedd-e, drwy’r dydd ond cwta 15 munud sy gen i ac rwyf am ganolbwyntio ar ei gyfraniad neilltuol iawn-e mewn materion gwyrdd – sef y pwnc pwysicaf – oes ca’i fentro’i ddweud-e – o bob pwnc yn y byd.

    Ond alla’i byth â pheidio sôn am rai atgofion penodol.

     

    Mae geni ddelwedd glir yn ‘y meddwl o’r tro cyntaf erioed i fi’i weld-e, yn Ysgol Haf y Blaid yn Llangollen 1961, peint o gwrw yn ei law, a’i ...

    Rhagor 17/08/2018

  • Elwyn Roberts – Darlithiau

    Elwyn Roberts, craig safadwy Plaid Cymru drwy ran helaeth o’r ugeinfed ganrif, oedd pwnc darlith flynyddol Cymdeithas Hanes y Blaid yn 2017.  Er gwaethaf ei gefndir yn y byd bancio, bu Elwyn Roberts yn genedlaetholwr penderfynol ac ymroddedig a roddodd ei gariad i Gymru o flaen unrhyw fuddiannau personol.

    Disgrifiwyd ei waith dros Gymru gan gyn-arweinydd Plaid Cymru Dafydd Wigley, hanesydd Gwynn Matthews ac olynydd i Elwyn fel ysgrifennydd cyffredinol y Blaid, Dafydd Williams.  Cewch ddarllen gopïau llawn o’u darlithiau a gwrando ar recordiad o’r sesiwn ym mhabell y Cymdeithasau ar faes yr Eisteddfod Genedlaethol yn Ynys Môn yn 2017.

     

    Cofio Elwyn Roberts

    Anerchiad gan Dafydd Wigley i Gymdeithas Hanes Plaid Cymru,

    Eisteddfod Ynys Môn; Awst, 2017

    Mae’n  bleser cael agor y cyfarfod hwn,  i gofio Elwyn Roberts, un o hoelion wyth y Blaid, ac mae’n addas  mai yma ar faes y Brifwyl ym Môn ...

    Rhagor 14/01/2018

  • Cofio Phil Williams Teyrnged Dafydd Williams

    Yn yr Eisteddfod Genedlaethol yng Nghaerdydd dydd Iau, 9 Awst 2018, bu Plaid Cymru’n dathlu bywyd y diweddar Athro Phil Williams, ei hymgeisydd yn is-etholiad Caerffili hanner can mlynedd

    Trefnwyd y cyfarfod gan Gymdeithas Hanes Plaid Cymru a rhoddwyd teyrngedau gan Dafydd Williams a Cynog Dafis a chyfraniad gan Dafydd Wigley.

    Cofio Phil Williams

    Teyrnged gan Dafydd Williams, Cadeirydd Cymdeithas Hanes Plaid Cymru

    Mae’n anodd credu ei bod yn bymtheng mlynedd ers colli Phil Williams.  Ac i’m cenhedlaeth i, anodd hefyd yw credu bod hanner can mlynedd wedi carlamu heibio ers yr isetholiad hanesyddol hwnnw yn etholaeth Caerffili.  Rydyn ni’n dal i aros am gofiant teilwng ohono fe, a gobeithio y daw hwnnw maes o law.  Ond mae llawer ar gof a chadw am y gŵr hwn o’r cymoedd a’i yrfa hynod – cymaint yn wir nes ei bod yn broblem penderfynu beth i’w  adael allan.  Diolch ...

    Rhagor 17/08/2018

  • Nofel Newydd John Osmond

    Y degawdau pan ddaeth Cymru’n genedl wleidyddol: sut trodd 1979 yn 1997

    Yma cewch wrando ar recordiad o sgwrs rhwng cadeirydd Hanes Plaid Dafydd Williams â John Osmond am ei nofel ddogfennol newydd Ten Million Stars Are Burning yng Nghynhadledd Wanwyn Plaid Cymru yn y Pafiliwn, Llangollen ar Ddydd Gwener, 23 Mawrth 2018.

    Dyma’r llyfr cyntaf mewn trioleg gan yr ysgrifennwr a sylwebydd adnabyddus John Osmond.  Mae’n olrhain y newidiadau mawr a fu yng Nghymru rhwng y ddau refferendwm datganoli yn 1979 a 1997 drwy lygaid dau gymeriad ffuglennol – a llu o bobl go iawn!

    Tra bo’r ddau brif gymeriad yn ffuglennol, mae’r nofel yn cyflwyno disgrifiad ffeithiol manwl o’r degawd cyn y refferendwm datganoli cyntaf yn 1979 gan awdur a chwaraeodd ran weithgar a chanolog yn y prif ddigwyddiadau.  Mae’n darllen hanfodol i bawb sydd am ddeall cefndir i’r ymgyrch gan Blaid Cymru ...

    Rhagor 20/04/2018

  • Jim Criddle 1947 -2017

    Cawr Diymhongar

    Helen Mary Jones yn rhoi teyrnged i Jim Criddle

    Cefais y fraint yn y Gynhadledd y mis diwethaf o gyflwyno gwobr gwasanaeth oes i deulu’r diweddar Jim Criddle, gweithiwr a chynghorydd Plaid Cymru am flynyddoedd ym Mhontllanfraith.

    Yn ôl pob sôn bu Jim ar un cyfnod yn aelod o’r Blaid Lafur; chymrodd hi ddim yn hir iddo weld y goleuni. Cafodd ei berswadio gan ei hen ffrind Malcolm Parker i sefyll  dros Blaid Cymru mewn etholiad cyngor yn gynnar yn y 70au, a dyna gychwyn ar ymroddiad oes i Blaid Cymru a chyfanswm o dros 30 mlynedd o wasanaeth fel cynghorydd.

    Yn ystod yr un cyfnod dechreuodd Jim ddysgu Cymraeg, a llwyddodd yn hynny o beth. Trwy’r gwersi yma y daeth ar draws ei wraig Rhian Heulyn, ac fe fagodd y ddau deulu Cymraeg ei iaith, Betsan, Geraint a Branwen. Daeth gweithio dros ...

    Rhagor 09/01/2018