Hanes Plaid Cymru

  • Ymladd Tlodi – Rhan o Hanes y Blaid

    Mae gwybodaeth werthfawr wedi dod i law am ymgyrch Plaid Cymru i oresgyn tlodi yn y tridegau.  Mae papurau a drosglwyddwyd i ofal Cymdeithas Hanes Plaid Cymru gan Siôn ap Glyn yn dangos cymaint o waith ymarferol a wnaed i helpu’r di-waith a’u teuluoedd mewn ardaloedd difreintiedig yn y De a’r Gogledd.

    Sefydlwyd ‘Clybiau Cinio Difiau’ gan y Blaid yn ystod y dirwasgiad a darodd Gymru’n galed bron nawdeg o flynyddoedd yn ôl, a hynny gan fudiad oedd wedi’i sefydlu ond ryw ddegawd ynghynt.

    Fel y dywedodd Saunders Lewis, Llywydd y Blaid ar y pryd, pwrpas y clybiau oedd i bobl mewn gwaith helpu’r rhai llai ffodus drwy aberthu un pryd o fwyd yr wythnos a rhoi chwe cheiniog i ddarparu bwyd i’r di-waith.  Dydd Iau oedd y diwrnod a ddewiswyd – a hynny yn bennaf oherwydd yn aml iawn na fyddai teuluoedd tlawd yn bwyta ar y diwrnod hwnnw am y ...

    Rhagor 28/02/2023
  • Kitch – Darlith M Wynn Thomas

    “Kitchener Davies – o Dregaron i Drealaw “

    Darlith yr Athro M Wynn Thomas Dydd Iau 4 Awst 2022 12.30pm Pabell y Cymdeithasau 2 yn yr Eisteddfod Genedlaethol. Cadeirydd Dafydd Williams

    Sain y ddarlith – 

    Magwyd yn ardal Tregaron, Ceredigion, enillodd James Kitchener Davies glod fel bardd a dramodydd.  Bu hefyd yn amlwg o fewn Plaid Cymru ar adeg pan oedd yn fudiad bach yn chwilio am droedle yng nghymoedd y De.  Yn y ddarlith hon, mae’r awdur ac academydd Wynn Thomas yn cyflwyno dadansoddiad ...

    Rhagor 12/08/2022
  • Pat Larsen 1926 – 2021

    Talwyd teyrnged gan y teulu a chyfeillion i Pat Larsen a fu farw ar 20 Tachwedd 2021.

    Cafodd ei hethol yn wreiddiol fel cynghorydd ym Mangor, a hynny yn gynnar yn y 1950au. Hi oedd yr unig aelod benywaidd ar gyngor y ddinas.

    A hithau’n un o aelodau cyntaf Cyngor Gwynedd ar ôl ei sefydlu yn 1974, cynrychiolodd ward Penisarwaun ar sawl cyngor am flynyddoedd lawer.

    Aeth yn ei blaen i gael ei hethol yn gynghorydd sir dros ward Llanddeiniolen ac yn hwyrach, dros ward Penisarwaun.

    Bu’n athrawes, yn ogystal â gwasanaethu fel Maer ar hen Gyngor Dosbarth Arfon.

    Roedd hi’n gadeirydd Cyngor Gwynedd rhwng 1996 a 1998.

    Cafodd ei hethol am y tro cyntaf yng nghanol y 1960au, ac erbyn iddi ymddeol o siambr y cyngor yn 2012 hi oedd y cynghorydd a wasanaethodd am y cyfnod hiraf ...

    Rhagor 06/12/2021
  • Wil Roberts 1943 – 2022

    Wil Roberts, neu Wil Coed fel yr oedd pawb yn ei nabod, yn gymeriad amlwg ym Mhlaid Cymru a fu farw yn ystod Mis Hydref 2022.  Bu’n weithgar ymhob ymgyrch y Blaid o’r chwe-degau ymlaen ac yn ysgrifennydd effeithiol Cangen Pwllheli.  Cyn-lywydd Plaid Cymru Dafydd Wigley a draddododd deyrnged yn ei angladd ac fe’i cyhoeddir yma’n llawn.

    Er cof am Wil Coed….Teyrnged.

    Bore da! I shall be speaking mainly in Welsh; but on behalf of Siw and the family,  I want to thank everyone for their words of sympathy and to those of you from near and far, who are here today. I have made available an English translation of my script, which I hope will enable you to follow my address.

    Gyfeillion annwyl –  Fe roddwn y byd am beidio â bod yma heddiw; ...

    Rhagor 17/11/2022
  • Penri Jones 1943 – 2021

    Bu farw Penri Jones, Awdur Jabas, Cynghorydd a Cymro i’r carn yn 78 mlwydd oed.

    Dyma ran o deyrnged Liz Saville Roberts:

    Mae Penri’n adnabyddus i genedlaethau o Gymry ledled ein gwlad fel yr awdur a greodd y cymeriad Jabas. Ond roedd cymaint, cymaint mwy i Penri: yn awdur ar sawl nofel, roedd hefyd yn athro Cymraeg a gwleidydd lleol uchel ei barch.

    Cefais y fraint o weithio gyda Penri pan agorwyd Coleg Meirion Dwyfor yn 1993. Roedd o’n un o blith nifer o athrawon uwchradd a ddewisodd ddod i’r coleg newydd er mwyn cynnig addysg o’r salon uchaf trwy gyfrwng y Gymraeg.

    Yn ogystal â gweithredu fel athro arweiniol, cynrychiolai gymuned Llanbedrog ar Gyngor Gwynedd fel cynghorydd Plaid Cymru lle daliodd bortffolio addysg ar y Bwrdd am sawl blwyddyn gan chwarae rhan allweddol ...

    Rhagor 29/12/2021
  • Jill Evans, Aelod Senedd Ewrop

    Jill Evans

    Aelod Senedd Ewrop 1999 – 2020

    Wrth edrych yn ôl dros fy ngyrfa yn Senedd Ewrop, mae’n anodd credu ei fod wedi ymestyn dros ugain mlynedd. Nid yw’n bosibl mewn erthygl ond rhoi blas ar waith Aelod Senedd Ewrop a cheisio dangos pa mor werthfawr oedd yr Undeb Ewropeaidd i Gymru.

    2020 Gadael Ewrop

    Pan sefais dros y Blaid yn f’etholiad Ewropeaidd gyntaf ym 1989, doedd dim gobaith gennyf o ennill. Erbyn 1999 roedd y sustem bleidleisio wedi newid. Roedd pum aelod i’w hethol i Senedd Ewrop yn cynrychioli Cymru gyfan ar sail canran y bleidlais i bob Plaid yn genedlaethol. Gyda’r bleidlais uchaf gafodd y Blaid erioed a gyda chyffro mawr, cafodd Eurig Wyn a minnau ein hethol fel yr ASEau cyntaf. Roedd yn garreg filltir yn hanes y Blaid.

     

    Roedd yn ...

    Rhagor 26/09/2021