Cartwnau Gwilym Hughes
Rhagor 08/07/2020
Roedd Gwilym Hughes yn athro yn Ysgol Glan Clwyd (yn Y Rhyl yr adeg honno) ac yn dysgu celf. Roedd yn gartwnydd arbennig, yn wleidyddol a deifiol. Dyma dau gartŵn ymddangosodd yn y Welsh Nation yn darlunio Alec Douglas-Home a Harold Wilson yn berffaith. Mae’n rhaid bod ‘Ban Plaid’ wedi’i gyhoeddi yn 1964 fan bellaf, gan nad oedd ‘ban’ erbyn etholiad 1964.
Roedd y gwaharddiad radio ar Blaid Cymru yn dal mewn grym yn ystod etholiad 1964, a nifer ein hymgeiswyr wedi codi i 23 (allan o’r cyfanswm o 36 drwy’r wlad i gyd). Daeth i ben ym mis Medi 1964, pan gawsom dwy sgwrs bum-munud (ar y teledu, erbyn hynny): yn Gymraeg gan Chris Rees, ein Dirprwy Lywydd ar y BBC, ac yn Saesneg gan Gwynfor Evans ar TWW – dros ddeng mlynedd ar ôl i’r Arglwydd Lord Macdonald a’i Gyngor ...Alcwyn Deiniol Evans 1942 – 2020
Rhagor 10/05/2020Alcwyn Deiniol Evans
Yn 78 mlwydd oed, bu farw Alcwyn Deiniol Evans yn ei gartref yn Heol Parc Romilly, Y Barri. Yn gyn-Gyfarwyddwr Siop Adran enwog Dan Evans, roedd Alcwyn yn wyneb cyfarwydd ac yn ffigwr adnabyddus iawn ym mywyd cyhoeddus y Barri.
Ef oedd mab hynaf Gwynfor Evans, cyn-Lywydd Plaid Cymru a brodor o’r dref. Yn ystod ymgyrch yr is-etholiad yng Nghaerfyrddin ym mis Gorffennaf 1966, bu Alcwyn yn ymgyrchydd brwd dros y Blaid. Fe weithiodd yn ddygn er mwyn sicrhau llwyddiant ei dad pan enillodd y sedd a dod yn Aelod Seneddol cyntaf Plaid Cymru. Roedd Alcwyn yn angerddol tuag at y Gymraeg a Chymreictod, gan gefnogi a hyrwyddo’r un credoau a gwerthoedd â’i dad.
Treuliodd dros 40 o flynyddoedd ym myd busnes, ac ‘roedd y siop deuluol, Dan Evans, yn agos iawn at ei galon. Roedd Alcwyn yn ŵr bonheddig gan ennyn ...
Stuart Neale: Ymgeisydd Plaid Cymru ac arloeswr rhyddid hoywon
Rhagor 08/11/2019Cyhoeddwyd erthygl gan Syd Morgan am Stuart Neale ymgeisydd Plaid Cymru yng Ngwent
Erthygl Syd Morgan > Linc
Ffilmiau Berian Williams ar Amgen
Rhagor 28/06/2020Roedd Berian Williams, Hirwaun, yn Eisteddfodwr brwd ac yn ogystal â beirniadau cystadlaethau bu’n ffilmio pobl yn mynd a dod ar y maes.
Dangosodd Amgen yr Eisteddfod Genedlaethol y ffilmiau a dyma gyswllt i Eisteddfod Caerfyrddin 1974 :- Linc
Mae’n amlwg o weld y ffilm fod nifer fawr yn ei adnabod ac yn barod i wenu i’r camera. Tybed faint o’r enwogion ydych chi’n gallu enwi?
Bu Berian yn athro Botaneg a Gwyddoniaeth yn Lerpwl, Caer ac Arberth. Bu’n ddarlithydd ym Mhrifysgol Cymru Aberystwyth ac roedd yn Is-warden Neuadd Pantycelyn pan oedd yr Hanesydd John Davies yn warden. Cyfieithodd llawer o lyfrau Saesneg i’r Gymraeg gan gynnwys Llyfr y Anifeiliaiad a Llyfr y Coed. Bu farw yn 2015.
Rhys Lewis 1937 – 2020
Rhagor 20/04/2020Roedd Rhys Lewis (1937-2020) yn un o hoelion wyth Plaid Cymru yng Nghanol Caerdydd am flynyddoedd lawer. Yn ffigwr holl-bresennol yng nghyfarfodydd y Blaid, roedd ei ymroddiad, ei ddoethineb a’i sgiliau trefnu yn ysbrydoliaeth cyson i’r holl Aelodau.
Fe’i ganwyd ym Machynlleth, ond ymsefydlodd ei deulu yng Nghaerdydd pan oedd Rhys ond yn blentyn 1 oed, ac yn ddi-os roedd e’n falch o fod yn fachgen o’r Ddinas. Er oedd Cymraeg yn ei deulu, collwyd hynny i raddau helaeth wrth iddynt ymgartrefu yn y ddinas, a phriodolodd Rhys ei feistrolaeth o’r Gymraeg i’w addysg ac i athro ysbrydoledig yn Ysgol Cathays.
Cafodd yrfa lwyddiannus fel newyddiadurwr o fewn BBC Cymru a chwmnïau darlledu annibynnol, gan borthi ei ddiddordeb mewn materion cyfoes yng Nghymru. Roedd y swyddi hynny yn cyfyngu ar y ffyrdd y gallai gyfrannu at waith Plaid wleidyddol, ond gwnaeth yn iawn am ...
Cofio Glyn James
Rhagor 06/11/2019Dadorchuddiwyd Plac Glas er cof am y cenedlaetholwr amlwg Glyn James Dydd Sadwrn 19 Hydref y tu faes i 9 Darran Terrace, Glyn Rhedynog / Ferndale, Rhondda.
Dadorchuddiwyd y Plac gan y Cynghorydd Geraint Davies a cafwyd anerchiadau gan Cennard Davies a Jill Evans A.E. Cafwyd cyfraniad cerddorol gan Gôr y Morlais. Trefnwyd y digwyddiad gan Archif y Maerdy a’u hysgrifennydd David Owen.
Hanes Plaid Cymru
Cymdeithas Hanes Plaid Cymru History Society
