Bu farw Allan Pritchard yn Chwefror 2014, cyn arweinydd Plaid Cymru ar Gyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili, a ddisgrifiwyd yn “Gawr y Cymoedd”, wedi ymladd yn erbyn cancr.
Mae Allan, a oedd yn 71 ac yn byw yn Oakdale, yn gadael ei wraig Pauline a’i dwy ferch Kailey a Rhayna yn ogystal â thri o wyrion.
Dywedodd Lindsay Whittle, AC Dwyrain De Cymru, “Gwasanaethodd Allan am ddau dymor yn ddirprwy i fi pan oeddwn i’n arweinydd a bu’n arweinydd cyngor Caerffili wedi i fi gael fy ethol i’r Cynulliad Cenedlaethol.
“Roedd Allan yn un o gewri’r cymoedd, yn gymeriad oedd yn llawn ei groen ac yn ymroddedig i wneud ei orau dros ei gymuned ac i gymunedau eraill ar draws y fwrdeistref sirol.
“Roedd Allan yn gerddor, yn fardd, yn chwaraewr rygbi o’r radd flaenaf, yn ddyn teuluol ac yn Genedlaetholwr Cymraeg. Roedd yn Gymro ym mhob ffordd. Teimlaf i’r byw golled ar ôl ffrind agos. Torrwyd ei fywyd yn fyr llawer iawn yn rhy gynnar.
Dywedodd Jocelyn Davies, cyd AC dros Ddwyrain De Cymru, a fu’n aelod o hen gyngor Islwyn gydag Allan: “Roedd Allan ar dân dros ei bentref genedigol, Oakdale – y byddai pob amser yn cyfeirio ato fel y ddinas ar y bryn – yn ogystal â dros ei gymuned a’i wlad ac ni phylodd ei frwdfrydedd ar hyd y blynyddoedd.
“Cysegrodd Allan ei fywyd i wasanaeth cyhoeddus gyda chefnogaeth a dealltwriaeth ei deulu rhyfeddol. Roedd yn wleidydd o ymroddiad a wynebai pob her, byth yn osgoi penderfyniadau anodd. Roedd ei ymddeoliad yn haeddiannol ond llawer yn rhy fyr.”
Dywedodd Colin Mann, arweinydd Plaid Cymru ar gyngor Caerffili: “Roedd Allan yn wirioneddol yn gawr, nid yn unig o ran ei faint ond hefyd o ran ei bersonoliaeth a’i gred. Gwasanaethodd ei blaid a’i wlad ag anrhydedd am ddegawdau lawer.
“Brwydrodd Allan yn ddewr yn erbyn cancr ac ar yr adeg anodd hon mae’n meddyliau yn troi at Pauline, ei ferched a’u teuluoedd.”
Dywedodd Leanne Wood, arweinydd Plaid Cymru: “Roedd Allan yn ddyn rhyfeddol a roddodd cymaint i achos cenedlaetholdeb Gymraeg.
“Roedd ei ymroddiad, ei gred a’i allu i ysbrydoli eraill ac i’w gwneud yn frwdfrydig heb ei ail, tra roedd ei hiwmor a’i gariad o fywyd yn heintus. Roedd pob amser yn gefnogol i fi’n bersonol. Am ei deulu yr ydw i’n meddwl nawr. ”
Ymunodd Allan Pritchard â Phlaid Cymru wedi trychineb Aberfan ac fe’i etholwyd yn gynghorydd i hen Gyngor Bwrdeistref Islwyn yn 1979. Gadawodd yr awdurdod yn 1991 oherwydd galwadau gwaith ond wedi dyfodiad Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili penderfynodd sefyll drachefn yn 1999 gan ennill ei hen sedd yn ward Penmaen yn ôl.
Pan ddaeth Plaid Cymru i rym yn yr awdurdod yn 1999 fe’i etholwyd yn ddirprwy arweinydd gyda chyfrifoldeb dros Bersonél a Moderneiddio. Yn 2008 pan ddaeth y Blaid yn ôl i rym, daeth eto yn ddirprwy arweinydd ac yn Aelod Cabinet dros Adnoddau Dynol a Materion Cyfansoddiadol.
Dechreuodd weithio yn 1957 yn 15 mlwydd oed gyda’r Bwrdd Glo Cenedlaethol dan hyfforddiant i weithio dan y ddaear a gweithiodd ei ffordd drwy’r rhengoedd i ddod yn rheolwr personél yng ngweithfeydd glo Oakdale ac enillodd ddyfarniad Rheolwr Personél gorau’r Flwyddyn y Bwrdd Glo.
Pan gaeodd y lofa, symudodd i Ymddiriedolaeth Busnes Ieuenctid y Tywysog yn 1993 fel rheolwr rhanbarthol dros Dde Cymru gan roi cymorth i dros 300 o bobol ifanc ddifreintiedig i sefydlu busnesau eu hunain.
Yn 1996, daeth Allan Pritchard yn Gyfarwyddwr Datblygiadau dros Ymddiriedolaeth Datblygu Tredegar, i helpu adfywio’r hen dref. Daeth ei ffocws â chysyniadau newydd i’r ardal megis seibergaffis a chyfleoedd hyfforddiant ar gyfer pobol ag anawsterau dysgu.
Roedd yn ddyn rygbi brwdfrydig ac yn gyn gapten ar Dredegar, y Coed Duon, Oakdale a Sir Fynwy (Gwent)
Yn adfyfyrio ar ei yrfa wleidyddol wedi iddo golli ei sedd yn 2012, rhestrodd Allan Pritchard yr hyn a gyflawnodd fel hyn:
· Arwain ymgyrch lwyddiannus yn erbyn y bwriad o gau Ysgol Gyfun Oakdale
· Tystio i ddatblygiad Parc Busnes Oakdale ar safle hen waith glo Oakdale, lle cyflogir mwy o bobol nag a oedd yn gweithio yn y lofa cyn iddo gau yn 1989.
· Arwain Caerffili i i gyflawni’r nod o fod y cyngor cyntaf yng Nghymru i negydu Cytundeb Un Statws a chyflwyno Cyflog Cyfartal i fenywod ar gyflog isel.
· Cyflwyno cynlluniau llwyddiannus iawn ar gyfer hyfforddiant a phrentisiaethau o fewn y cyngor
· Rhewi treth y cyngor am ddwy flynedd yn olynol, yr unig gyngor yng Nghymru i gyflawni hyn.
· Adfywio canol trefi gydag Adfywiad Glowyr y Coed Duon, agor llyfrgelloedd newydd neu rhai wedi’u hadnewyddu ynghyd â gwasanaethau cwsmeriaid yn gyntaf ym Margoed, Rhisga, y Coed Duon, Abercarn a Chaerffili