Jill Evans, Aelod Senedd Ewrop

Jill Evans

Aelod Senedd Ewrop 1999 – 2020

Jill EVANS  – Llun 9ed tymor y Senedd 

Wrth edrych yn ôl dros fy ngyrfa yn Senedd Ewrop, mae’n anodd credu ei fod wedi ymestyn dros ugain mlynedd. Nid yw’n bosibl mewn erthygl ond rhoi blas ar waith Aelod Senedd Ewrop a cheisio dangos pa mor werthfawr oedd yr Undeb Ewropeaidd i Gymru.

2020 Gadael Ewrop

Pan sefais dros y Blaid yn f’etholiad Ewropeaidd gyntaf ym 1989, doedd dim gobaith gennyf o ennill. Erbyn 1999 roedd y sustem bleidleisio wedi newid. Roedd pum aelod i’w hethol i Senedd Ewrop yn cynrychioli Cymru gyfan ar sail canran y bleidlais i bob Plaid yn genedlaethol. Gyda’r bleidlais uchaf gafodd y Blaid erioed a gyda chyffro mawr, cafodd Eurig Wyn a minnau ein hethol fel yr ASEau cyntaf. Roedd yn garreg filltir yn hanes y Blaid.

 

Roedd yn garreg filltir bersonol i fi hefyd. Roeddwn wedi ymweld â Senedd Ewrop yn yr wythdegau wrth gynrychioli’r Blaid mewn cyfarfod Cynghrair Rydd Ewrop (EFA). Fe es i mewn i siambr y senedd i wrando ar drafodaeth ar bolisi rhanbarthol. Doedd y siambr ddim mor olau a thrawiadol a’r hemicycle heddiw a sylwais mor anodd oedd dyfalu pa aelod oedd yn siarad. Roeddwn yn ffigurau bach bron yn ddinod. Er hynny, roedd pob un yn rhoi eu holl egni i mewn i gyflwyno dadl gref yn ystod eu munud neu ddau o amser siarad.

 

Ces i’m synnu a’m hysbrydoli. Roeddwn yn gyfarwydd â math o wleidyddiaeth lle’r oedd cymaint yn dibynnu ar bersonoliaeth. Roedd yn bosibl ennill dadl trwy sicrhau bod gwleidydd adnabyddus (dyn, bron yn ddieithriad) yn cefnogi un ochr neu’r llall, ac eraill yn ei ddilyn. Yr unigolion yn hytrach na’r pwnc oedd yn bwysig. Fel arall oedd e yn Senedd Ewrop. Roedd yn ddadl ystyrlon a pharch at bob aelod unigol.

 

Eironi o’r mwyaf yw’r ffaith bod yr ymgyrch i adael yr Undeb Ewropeaidd wedi’i ennill oherwydd penderfyniad Boris Johnson i’w gefnogi. Roedd penderfyniad mor dyngedfennol yn hongian ar ddewis un dyn. Mae’n adlewyrchu anhwylder gwleidyddiaeth y Deyrnas Gyfunol.

 

Mae’n ddiddorol hefyd i nodi bod UKIP wedi ceisio efelychu agweddau gwaethaf diwylliant San Steffan yn Senedd Ewrop. Daeth gweiddi, heclo a sarhad yn nodweddiadol o’u hymddygiad yn y siambr. Gwleidyddiaeth wenwynig.

 

Ces i fy meirniadu yn y wasg sawl gwaith am beidio cwrdd â gofynion ffug gwleidydd llwyddiannus yn ôl mesur Prydain. Doeddwn i ddim am gael fy nhynnu oddi wrth fy mhrif amcan.  Roedd Cymru yn Ewrop yn llawer mwy na slogan. Fe wnaeth e grynhoi delwedd o Gymru annibynnol yn cydweithio mewn heddwch gyda chenhedloedd eraill yr Undeb Ewropeaidd er mwyn adeiladu Ewrop mwy democrataidd a chyfartal: Ewrop y Bobloedd.

 

Ces i brofiad anhygoel ac unigryw fel ASE Plaid Cymru. Ces i’r anrhydedd o arwain grŵp EFA yn y Senedd am bum mlynedd fel Llywydd EFA ac fel Is-lywydd Grŵp Gwyrddiaid/EFA. Eleni, derbyniais Wobr EFA Coppieters am fy ngwaith mewn hyrwyddo gwerthoedd EFA yn y senedd.

 

Bues i’n ymgyrchu ar newid hinsawdd, polisïau masnach deg, yn erbyn GMOs, dros amaeth a chefn gwlad Cymru, dros heddwch a chyfiawnder a dros hawliau ieithoedd lleiafrifol. Yn 2008 enillon ni statws cyd-swyddogol i’r iaith Gymraeg yn Ewrop: nid oedd yn statws swyddogol llawn ond o leiaf roedd ein hiaith yn cael cydnabyddiaeth. Yn 2019 derbyniais wobr Ewropeaidd METANET am fy ngwaith ar gyfartaledd digidol i bob iaith. Ystyrir fy adroddiad yn safon aur ar gyfer ieithoedd lleiafrifol.

 

Fe ges i gyfleoedd unigryw i fynd i Fforwm Cymdeithasol y Byd yn Porto Allegre ym Mrasil, i Uwchgynadleddau’r Cenhedloedd Unedig yn Johannesburg, Copenhagen a Pharis, ac i gyfarfod y WTO yn Hong Kong. Fe es i hefyd i Irac cyn y rhyfel ac i Gatalonia sawl gwaith ar gais ei llywodraeth i fod yn sylwedydd swyddogol ar gyfer y refferenda ar annibyniaeth. Fe ddes i yn gyfarwydd iawn hefyd a Phalesteina ac Israel trwy ymweld â’r wlad sawl gwaith gyda dirprwyaeth y senedd.

 

Mae teithio yn rhan o fywyd wythnosol ASE. Byddwn yn gadael fy nghartref yn Llwynypia bob bore dydd Llun i ddal y trên i Frwsel. Nos Iau, byddwn yn cychwyn am adre. Unwaith ym mhob mis byddai’r senedd yn cwrdd yn Strasbourg a oedd yn golygu symud popeth i’r ddinas am wythnos. Y penwythnosau oedd fy amser teithio o gwmpas Cymru.

 

Cyfrifoldeb o’r mwyaf oedd bod yn llais i Gymru. Anrhydedd o’r mwyaf ar yr un pryd. Roedd yn cymryd llawer o waith cynllunio a pharatoi strategaeth er mwyn codi proffil ac agor pob drws i Gymru. Roedd yn cynnwys son am Gymru ymhob araith yn y senedd, trefnu digwyddiadau cymdeithasol, arddangosfeydd a chynadleddau, cyhoeddi adroddiadau a gwahodd siaradwyr a grwpiau o Gymru er bob cyfle posibl.

 

Ces i gefnogaeth anhygoel gan gynhyrchwyr bwyd a diod Cymru, corau, prifysgolion, mudiadau gwirfoddol a chymunedol a llawer, llawer mwy yn y gwaith yma. Mae lobïwyr o Gymru heb eu hail!

 

Roedd yn bleser arbennig hefyd i gynnig profiad gwaith i gymaint o bobl ifanc o Gymru yn y swyddfa ym Mrwsel. Braint oedd rhoi cyfle iddynt a hefyd i ddangos y dalent a’r potensial anferth sydd yn argoeli’n dda ar gyfer dyfodol ein cenedl.

 

Mae Cymru yn genedl Ewropeaidd. Roeddwn i’n ymgyrchu tan y funud olaf i gadw Cymru yn yr Undeb Ewropeaidd ac rwyf yn dorcalonnus ein bod ni wedi gadael. Pan adewais i Frwsel, gadewais faner draig goch gyda’n grŵp yn y senedd. Maent yn gofalu amdani nes bod Cymru yn ôl i gymryd ei lle priodol gyda chenhedloedd eraill Ewrop a chaiff ein baner ei chodi eto.

 


2009


2009


2010 Fferm Gwern


2010 Gaza


2010


2010 Yr Urdd


2012


2014


2015

2019 Plaid Cymru EU election candidates Patrick McGuinness, Jill Evans MEP, Carmen Smith, and Ioan Bellin