Awdur: Rheolwr Gwefan

Maldwyn Lewis 1928 – 2021

Coffâd Maldwyn Lewis

Trist yw cofnodi marwolaeth Maldwyn Lewis yn 93 mlwydd oed ar Ebrill 9fed 2021 yn dilyn gwaeledd byr.

Bu Maldwyn yn aelod o Blaid Cymru er ei ieuenctid ym Mlaenau Ffestiniog, a gweithredodd trosti yn gydwybodol a diflino trwy gydol ei oes.

Daeth i amlygrwydd yn y saithdegau fel Cynghorydd Tref Porthmadog a Chynghorydd Gwynedd yn enw Plaid Cymru. Dyma y cyfnod pan oedd aelodaeth Cangen Bro Madog tan arweiniad Maldwyn tros 300.

Fel Cadeirydd y Pwyllgor Addysg yr oedd yn un o sylfaenwyr polisi Addysg Gymraeg Cyngor Gwynedd, a gosodwyd seiliau cadarn. Cyfrannodd hefyd at Gymreigio gwasanaethau’r Cyngor.

Ef oedd asiant Dafydd Wigley yn etholiadau 1979 a 1983, a threfnodd ymgyrchoedd lliwgar pan oedd “Herald Ni” yn cael ei ddosbarthu i bob tŷ yn hen etholaeth Arfon.

Ei gyfraniad mwyaf i ardal Porthmadog oedd – ynghyd â Bryan Rees Jones – sefydlu elusen Rebecca a phrynu’r Cob. Mae Rebecca yn parhau i rannu llogau’r swm a godwyd gan y tollau i Gymdeithasau a Mudiadau yn flynyddol.

Bu hefyd yn weithgar i’r Wylan, papur bro yr ardal. Bu’n Gadeirydd y pwyllgor rheoli ac yn aelod o’r panel Golygyddol.

Yn ystod ei fywyd bu cyfraniad Maldwyn i’w fro, y Blaid a Chymru yn un nodedig. Roedd yn ysbrydoliaeth ac yn destun diolch i’r rhai ohonom sydd yn ceisio dilyn ei gamp.

Cydymdeimlwn yn ddwys â’i feibion Dewi a Geraint, ei ferch Gwenith a’u teuluoedd oll yn eu profedigaeth.

Dewi Williams, 

Ysgrifennydd Cangen Bro Madog

 

1997 Refferendwm a Cynulliad

1997

Ail Refferendwm ar ddatganoli – Cymru’n pleidleisio Ie!

 

1999

Etholiad cyntaf Cynulliad Cenedlaethol Cymru – Plaid Cymru’n cipio 17 o seddi

 

Mehefin 1999

Ethol dau Aelod Seneddol Ewropeaidd – Jill Evans ac Eurig Wyn

 

2007

Plaid Cymru mewn llywodraeth am y tro cyntaf, fel rhan o glymblaid

1974 Tri Aelod Seneddol

1974

Plaid Cymru’n ennill tair sedd Seneddol yn etholiad mis Hydref – Dafydd Wigley (Caernarfon), Gwynfor Evans (Caerfyrddin) a Dafydd Elis Thomas (Meirionnydd)

 

1976

Canlyniadau cryf mewn etholiadau lleol, Plaid Cymru’n ennill Merthyr

 

1979

Refferendwm ar ddatganoli – Cymru’n pleidleisio Na

 

1982

Ar ôl brwydr hir S4C yn dechrau darlledu rhaglenni teledu yn Gymraeg

 

1945 Gwynfor Evans yn Llywydd

1945

Ethol Gwynfor Evans yn Llywydd Plaid Cymru

 

1953

Cychwyn Ymgyrch Senedd i Gymru – 240,652 yn cefnogi’r ddeiseb

 

1955

Brwydr Cwm Tryweryn yn erbyn boddi pentref Cymraeg Capel Celyn

 

14 Gorffennaf 1966

Gwynfor Evans yn cipio sedd Caerfyrddin a dod yn Aelod Seneddol cyntaf Plaid Cymru mewn isetholiad hanesyddol

1925 Cychwyn Plaid Cymru

15 Awst 1925 

Sefydlu Plaid Genedlaethol Cymru ym Mhwllheli

 

1929  

Lewis Valentine yn ennill 629 o bleidleisiau yn etholiad Seneddol cyntaf y Blaid

 

1936  

Llosgi’r ysgol fomio, Penyberth, Llŷn a charcharu tri arweinydd y Blaid – Saunders Lewis, Lewis Valentine a DJ Williams

Keith Davies. 1944 – 2021

Gyda thristwch daeth y newyddion am farwolaeth R. Keith Davies, Tonteg, ddiwedd mis Chwefror 2021 ar ôl salwch byr. Yn wreiddiol o Solfach ac Abergwaun, bu’n athro yn Ysgol Bryncelynnog ac roedd yn weithgar iawn yn y gymuned leol.

Bu’n Gynghorydd Plaid Cymru ar Gyngor Bwrdeistref Taf Elái ac ar Gyngor Cymuned Llanilltud Faerdref. Roedd yn un o sylfaenwyr Clwb y Bont ac yn aelod brwd o’u tîm criced ac yn dysgu Cymraeg i oedolion yno. Roedd yn brif-leisydd grŵp Y Traddodiad ac unawdydd ar record gyntaf Côr Godre’r Garth.

Ar ôl colli ei wraig, Margaret, bu’n ffodus o ofal ei bartner, Sandra, a symudodd i Gaerdydd yn 2008. Cydymdeimlwn â Sandra a’i blant Elin, Rhys ac Owain, a’i wyrion Harri, Marged, Taliesin a Gwenllian a’u teuluoedd yn eu colled.

Menna Battle, Rhyfelwraig Fwyn 1949 – 2020

Menna Battle, Rhyfelwraig Fwyn

Teyrnged gan Lindsay Whittle

Diwrnod tywyll o Ionawr.  Daeth aelodau Plaid Cymru, y teulu a chymdogion i dalu’r cymwynas olaf i Menna Battle, hoelen wyth Caerffili ers degawdau.

Yn wreiddiol o bentref Glyn Nedd, pentref y cadwodd gysylltiad ag ef ar hyd ei hoes.

Daeth Menna o’r diwedd i fyw yng Nghaerffili.  Yn genedlaetholwraig falch ac angerddol, fe daflodd ei hun i’r achos.  Hi fu Ysgrifennydd Cangen Penyrheol a gwasanaethodd yn ysgrifennydd yr Etholaeth am 17 o flynyddoedd.

Cafodd ei hethol i Gyngor Cymuned Penyrheol gan wasanaethu’i chymuned heb ddal dim yn ôl.  Pan benderfynodd “ymddeol”, symudodd i Abertridwr ble wrth gwrs y daeth yn ysgrifennydd y gangen.  A do, cafodd ei hethol i Gyngor Cymuned Cwm Aber.  Ei phartner ers 30 mlynedd John (bach) Roberts yw’r Cynghorydd Sir.

Ni fyddai’n hanner digon i ddweud ei bod yn gweithio yn ei chymuned.  Fe elwodd Clybiau llyfrau, Clwb Celf Cwm Aber, Undercurrents a’r ŵyl am ei gwaith diflino.

Ymladdodd yn ddewr yn erbyn clefyd Parkinsons yn ystod blynyddoedd olaf ei bywyd, ac achosodd tyfiant ar yr ymennydd i Menna golli ei brwydr, ac fe gollon ni yng Nghymru arwres.

Rhoddodd hi gymorth a chalondid i mi drwy gydol fy mywyd gwleidyddol, a byddaf yn ei dyled am byth.

I John bach ac wrth gwrs i’w mab Gareth a’i merch Ceri a’i wyrion, rydyn ni yng Nghymru yn eich dyled.  Diolch i chi am adael i’r achos fenthyg y rhyfelwraig garedig a mwyn hon.  Menna byddi’n byw yn ein calonnau am byth.

HEDD PERFFAITH HEDD.

Lindsay Whittle

Hanes Plaid Cymru