Digwyddiadau – Hanes Plaid Cymru

Cofio Glyn James

Dadorchuddiwyd Plac Glas er cof am y cenedlaetholwr amlwg Glyn James Dydd Sadwrn 19 Hydref y tu faes i 9 Darran Terrace, Glyn Rhedynog / Ferndale, Rhondda.

Dadorchuddiwyd y Plac gan y Cynghorydd Geraint Davies a cafwyd anerchiadau gan Cennard Davies a Jill Evans A.E. Cafwyd cyfraniad cerddorol gan Gôr y Morlais. Trefnwyd y digwyddiad gan Archif y Maerdy a’u hysgrifennydd David Owen.

Cofeb i Glyn James

Dadorchuddir Plac Glas er cof am y cenedlaetholwr amlwg Glyn James am 2:00pm Dydd Sadwrn 19 Hydref y tu faes i 9 Darran Terrace, Glyn Rhedynog / Ferndale, Rhondda CF43 4LG. Fe’i dadorchuddir gan y Cynghorydd Geraint Davies ac fe drefnir y digwyddiad gan Archif y Maerdy. Gweinir lluniaeth yng Nghlwb Dynion Busnes a Phroffesiynol, 65-66 Dyffryn Street, Glyn Rhedynog CF43 4EW, diolch i Archif y Maerdy.

Darlith Cynhadledd Casnewydd

“Perthnasedd ysgrifau Drs DJ a Noelle Davies i Gymru heddiw “

Darlithydd Dr Hywel Davies

Cadeirydd Steffan Lewis AC

4pm Dydd Gwener 3 Mawrth 2017

Ystafell2 Stiwdio Dawns*

*Dim sodlau stiletto

Cofio Penyberth

Cofio 80 mlynedd ers llosgi’r Ysgol Fomio

Gwefan BBC Cymru Fyw

2016 Cofio Penyberth

Y Swyddfa Rhyfel yn Peri Galanast yng Nghymru ym 1947

PAM?

Am fod y Swyddfa Ryfel yn ystyried meddiannu 27,000 acer o dir amaethyddol yn ardal Tregaron er mwyn creu gwersyll i hyfforddi’r Royal Engineers. Roedd hyn yn dilyn gweithredoedd tebyg ym Mhenyberth, Epynt, y Preselau ayyb. Yn nes ymlaen, ystyriwyd ehangu’r gwersyll milwrol ym Mronaber ger Trawsfynydd hefyd. Roedd Plaid Cymru ar flaen y gad yn gwrthwynebu’r rhain i gyd yn eu tro.

PRYD?

Parhaodd yr ymgyrch i achub Tregaron yn benodol rhwng hydref 1947 a haf 1948. Dyddiad y brotest a welir yn y ddau lun hyn oedd dydd Iau, 16 Hydref 1947.

BLE?

Cynhaliwyd y brotest sydd yn y ddau lun (‘gorymdaith faneri’) yn Park Place, Caerdydd, ddydd Iau, 16 Hydref 1947. Y diwrnod hwnnw, roedd y Swyddfa Ryfel mewn cynhadledd â gweinyddiaethau eraill y llywodraeth yn trafod y cynlluniau. Cyflwynwyd ‘degau o delegramau … o bob rhan o Gymru yn gwrthdystio yn erbyn y bwriad’ i Swyddog Cynllunio Gwlad a Thref yn Park Place y bore hwnnw

PWY?

Plaid Cymru oedd yn arwain yr ymgyrch yn Nhregaron, mewn cydweithrediad â ffermwyr lleol ac Undeb Cymru Fydd. Protest gan Blaid Cymru yn benodol oedd yr un yng Nghaerdydd, ac 20 o aelodau’r Blaid a gymerodd ran ynddi. Yn yr ail lun, mae’r gorymdeithwyr yn cael eu harwain gan Nans Jones oedd yn gweithio yn Swyddfa’r Blaid yng Nghaerdydd. Mae hi i’w gweld yn y llun cyntaf hefyd, yn sefyll yn ail o’r dde wrth ymyl J. E. Jones, yr Ysgrifennydd Cyffredinol (sy’n sefyll ar y palmant).

BETH oedd y canlyniad?

Roedd rhai o’r brwydrau yn cael eu hennill ac eraill yn cael eu colli. Un a enillwyd oedd hon, a bu’n rhaid i’r Swyddfa Ryfel roi’r gorau i’r cynlluniau i feddiannu’r tir yn Nhregaron erbyn haf 1948.