Categori: Newyddion Blaen

Ar ddathlu beth fyddai ei ben-blwydd yn 100 oed, dyma ffilm hyfryd am y bardd arbennig Harri Webb a’i gysylltiadau â Merthyr. ‘Sing for Wales or shut your trap, all the rest’s a load of crap!’

Mae’r ffilm hon yn dangos ysbrydoliaeth bywyd a barddoniaeth Harri Webb ar bobl Merthyr: y rhai oedd yn ei adnabod, yn darllen ei gerddi ac yn edmygu ei wleidyddiaeth. Ysgrifennodd plant o dair ysgol gerddi a ysbrydolwyd gan ei waith ar gyfer cystadleuaeth. Pobl leol mewn Meic Agored misol yn darllen ei gerddi, yn canu caneuon ac yn perfformio cerddi a ysbrydolwyd ganddo. Yn cynnwys y dôn thema ‘Colli Iaith’ yn cael ei ganu gan Erin Lancaster a’i gynhyrchu gan Gwyncy Jones. Mae Harri Webb yn byw trwy bob un ohonyn nhw…

Alcwyn Deiniol Evans

Yn 78 mlwydd oed, bu farw Alcwyn Deiniol Evans yn ei gartref yn Heol Parc Romilly, Y Barri.  Yn gyn-Gyfarwyddwr Siop Adran enwog Dan Evans, roedd Alcwyn yn wyneb cyfarwydd ac yn ffigwr adnabyddus iawn ym mywyd cyhoeddus y Barri.

Ef oedd mab hynaf Gwynfor Evans, cyn-Lywydd Plaid Cymru a brodor o’r dref. Yn ystod ymgyrch yr is-etholiad yng Nghaerfyrddin ym mis Gorffennaf 1966, bu Alcwyn yn ymgyrchydd brwd dros y Blaid. Fe weithiodd yn ddygn er mwyn sicrhau llwyddiant ei dad pan enillodd y sedd a dod yn Aelod Seneddol cyntaf Plaid Cymru. Roedd Alcwyn yn angerddol tuag at y Gymraeg a Chymreictod, gan gefnogi a hyrwyddo’r un credoau a gwerthoedd â’i dad.

Treuliodd dros 40 o flynyddoedd ym myd busnes, ac ‘roedd y siop deuluol, Dan Evans, yn agos iawn at ei galon. Roedd Alcwyn yn ŵr bonheddig gan ennyn parch ac edmygedd ei staff a’i gwsmeriaid fel ei gilydd. Bu’n gyfrifol am nifer o adrannau o fewn y siop, ac roedd yn cael ei gydnabod fel arbenigwr yn y diwydiant teganau. Hyd yn ddiweddar arferai gyfrannu’n rheolaidd at raglenni teledu a radio, gan rannu ei wybodaeth a’i ddiddordeb yn raenus, caboledig a llawn brwdfrydedd.

Caewyd drysau siop Dan Evans am y tro olaf yn 2006, ac fel ŵyr i’r sylfaenydd, fe gofnododd Alcwyn hanes y siop a chyhoeddi’r llyfr, Siop Dan Evans Y Barri (Gwasg Carreg Gwalch, 2014) sy’n gronicl hanesyddol a chymdeithasol pwysig o’r busnes a’r dref.  Yn ddiweddarach bu Alcwyn yn gweithio yn Sain Ffagan: Amgueddfa Werin Cymru, lle cafodd gyfle pellach i rannu ei ddiddordeb, ei frwdfrydedd a’i gariad tuag at Gymru, ei harferion a’i thraddodiadau.

Bydd bwlch enfawr ar ei ôl, yn enwedig i Rhoswen ei wraig a Trystan ei fab. Fe gofir am Alcwyn yn y Barri a thu hwnt am ei wên lydan, ei ddidwylledd, ei hiwmor a’i garedigrwydd eithriadol.

Geraint Evans

Roedd Rhys Lewis (1937-2020) yn un o hoelion wyth Plaid Cymru yng Nghanol Caerdydd am flynyddoedd lawer. Yn ffigwr holl-bresennol yng nghyfarfodydd y Blaid, roedd ei ymroddiad, ei ddoethineb a’i sgiliau trefnu yn ysbrydoliaeth cyson i’r holl Aelodau.

Fe’i ganwyd ym Machynlleth, ond ymsefydlodd ei deulu yng Nghaerdydd pan oedd Rhys ond yn blentyn 1 oed, ac yn ddi-os roedd e’n falch o fod yn fachgen o’r Ddinas.  Er oedd Cymraeg yn ei deulu, collwyd hynny i raddau helaeth wrth iddynt ymgartrefu yn y ddinas, a phriodolodd Rhys ei feistrolaeth o’r Gymraeg i’w addysg ac i athro ysbrydoledig yn Ysgol Cathays.

Cafodd yrfa lwyddiannus fel newyddiadurwr o fewn BBC Cymru a chwmnïau darlledu annibynnol, gan borthi ei ddiddordeb mewn materion cyfoes yng Nghymru.  Roedd y swyddi hynny yn cyfyngu ar y ffyrdd y gallai gyfrannu at waith Plaid wleidyddol, ond gwnaeth yn iawn am hynny ar ôl ymddeol, pan fachodd ar y cyfle i weithio’n llawn amser gyda’i gyfaill gydol oes, Owen John Thomas yn ystod dau dymor cyntaf y Cynulliad (1999 – 2007). Fel garddwr brwd roedd wedi arfer â meithrin planhigion ac ar adeg pan nad oedd y ddeddfwrfa newydd yn cael ei derbyn gan nifer, gweithiodd Rhys yn ddiflino i ddangos perthnasedd y Cynulliad i bobl Caerdydd.  Yr oedd yn berson gofalgar a bu’n helpu llawer o aelodau’r Blaid a’u teuluoedd trwy gyfnodau anodd.

Roedd Rhys yn ymfalchïo yn ei hoffter o faterion Ffrengig. Roedd wrth ei fodd yn treulio amser yn Ffrainc a doedd e byth yn colli cyfle i ddefnyddio ei Ffrangeg. Yr oedd yn gredwr cadarn yng Nghymru fel cenedl Ewropeaidd, ac yr oedd canlyniad y refferendwm Ewropeaidd yn peri loes iddo.

Roedd afiechyd diweddar wedi cyfyngu ar ei allu i ganfasio a dosbarthu taflenni, ond doedd hynny ddim yn ei rwystro rhag cyfrannu at ymgyrchoedd Plaid Cymru mewn ffyrdd eraill–  trwy drefnu, trwy gysylltu â chefnogwyr, trwy ei hiwmor, a thrwy rannu ei syniadau gwleidyddol.

Tra yn yr ysbyty am gyflwr arall cafodd Covid-19 afael arno, a bu farw ar Ebrill 12^fed.   Estynnwn ein cydymdeimlad dwys i’w  wraig Sue, ei blant Geraint, Menna a Non a’i wyrion Gwen, Sophie, Alice, Nel a Cesia. Roedd Rhys yn mwynhau gwin da ac rwy’n siŵr y bydd llawer ohonom yn codi gwydraid er cof am ŵr bonheddig a gwir gwladgarwr Cymreig.

Marc Phillips