Awdur: Rheolwr Gwefan

Bu farw Penri Jones, Awdur Jabas, Cynghorydd a Cymro i’r carn yn 78 mlwydd oed.

Dyma ran o deyrnged Liz Saville Roberts:

Mae Penri’n adnabyddus i genedlaethau o Gymry ledled ein gwlad fel yr awdur a greodd y cymeriad Jabas. Ond roedd cymaint, cymaint mwy i Penri: yn awdur ar sawl nofel, roedd hefyd yn athro Cymraeg a gwleidydd lleol uchel ei barch.

Cefais y fraint o weithio gyda Penri pan agorwyd Coleg Meirion Dwyfor yn 1993. Roedd o’n un o blith nifer o athrawon uwchradd a ddewisodd ddod i’r coleg newydd er mwyn cynnig addysg o’r salon uchaf trwy gyfrwng y Gymraeg.

Yn ogystal â gweithredu fel athro arweiniol, cynrychiolai gymuned Llanbedrog ar Gyngor Gwynedd fel cynghorydd Plaid Cymru lle daliodd bortffolio addysg ar y Bwrdd am sawl blwyddyn gan chwarae rhan allweddol wrth ddatblygu a gweithredu polisi iaith y sir.

Roedd Penri hefyd yn gynrychiolydd undeb ar gyfer undeb athrawon, UCAC. Ar ei gais yntau ymunais ag UCAC, gan ddod yn gynrychiolydd undeb ar ei ôl, ac oherwydd ei anogaeth sefais fel cynghorydd sir yn 2004. Heb ei gefnogaeth, ni fyddwn erioed wedi mentro i wleidyddiaeth. Mae arnaf ddyled bersonol sylweddol iddo.

Pob cydymdeimlad â Mair a’r teulu a chyfeillion lu Penri.

‘Cariad angerddol tuag at Gymru’
Dywedodd arweinydd Cyngor Gwynedd, Dyfrig Siencyn fod Penri Jones yn
“genedlaetholwr, dyn y pethe, un oedd â dawn geiriau arbennig ac a
ddylanwadodd ar gannoedd o blant fel athro”.
“Roedd yn fraint cydweithio â Penri oedd mor gadarn ei farn, gŵr cwbl
ddiymhongar, dyn ei filltir sgwâr ac a oedd â chariad angerddol tuag at Gymru, y Gymraeg a phopeth oedd yn ymwneud â Llŷn,” meddai.
Ychwanegodd y Cynghorydd Simon Glyn, cadeirydd y cyngor: “Gwasanaethodd Penri yn frwd dros ei ardal a thros Gymru am flynyddoedd lawer a bydd coffa da amdano fel aelod o Gyngor Gwynedd ac yn arbennig waith allweddol wrth ddatblygu polisi iaith y sir.”

Talwyd teyrnged gan y teulu a chyfeillion i Pat Larsen a fu farw ar 20 Tachwedd 2021.

Cafodd ei hethol yn wreiddiol fel cynghorydd ym Mangor, a hynny yn gynnar yn y 1950au. Hi oedd yr unig aelod benywaidd ar gyngor y ddinas.

A hithau’n un o aelodau cyntaf Cyngor Gwynedd ar ôl ei sefydlu yn 1974, cynrychiolodd ward Penisarwaun ar sawl cyngor am flynyddoedd lawer.

Aeth yn ei blaen i gael ei hethol yn gynghorydd sir dros ward Llanddeiniolen ac yn hwyrach, dros ward Penisarwaun.

Bu’n athrawes, yn ogystal â gwasanaethu fel Maer ar hen Gyngor Dosbarth Arfon.

Roedd hi’n gadeirydd Cyngor Gwynedd rhwng 1996 a 1998.

Cafodd ei hethol am y tro cyntaf yng nghanol y 1960au, ac erbyn iddi ymddeol o siambr y cyngor yn 2012 hi oedd y cynghorydd a wasanaethodd am y cyfnod hiraf yng Ngwynedd.

“Gyda gwên rydym yn cofio am un o hoelion wyth Plaid Cymru Gwynedd, y diweddar Gynghorydd Sir dros Bensiarwaun, Pat Larsen,” meddai Dyfrig Siencyn, arweinydd Cyngor Gwynedd ar ran cynghorwyr Plaid Cymru.

“Yn wraig flaengar o fewn gwleidyddiaeth leol, yn benderfynol ac yn driw i’w hardal.

“Diolch am gael ei hadnabod ac am y cydweithio.

“Estynnwn ein cydymdeimlad cywiraf a’i theulu, yn arbennig felly, ein cyd-gynghorydd presennol, Cai Larsen.”

‘Barod i gymryd y dynion ymlaen’

Un fu’n cydweithio hi am ryw wyth mlynedd ar Gyngor Gwynedd yw Liz Saville Roberts, Aelod Seneddol Dwyfor Meirionnydd ac arweinydd Plaid Cymru yn San Steffan.

Wrth siarad â golwg360, dywedodd ei bod hi’n “barod i gymryd y dynion ymlaen a chymryd dim o’u lol nhw”.

“Roedd hi’n fodel rôl i fi yn gynghorydd benywaidd, di-brofiad, gweddol ifanc pan ddechreuais i ar y Cyngor,” meddai.

“Dw i’n cofio gweld Pat, ac roedd hi mor barod i siarad allan.

“Roedd ganddi egwyddorion mor gadarn, a hithau dipyn yn hŷn na fi, a jyst gweld hi’n barod i gymryd y dynion ymlaen a chymryd dim o’u lol nhw.

“Ar adegau fe wnaeth hi gymryd fi o dan ei hadain hi, ac mae gen i’r parch mwyaf ati hi.

“Ar adeg pan oedd menywod mewn llywodraeth leol, mewn gwleidyddiaeth, yn brin roeddwn i’n falch o fod yna ar adeg pan yr oedd hi yno. Mae dynion fel petae’n gwybod sut i siarad yn gyhoeddus a sut i leisio’u barn, ac mae dynion yn gwylio dynion eraill er mwyn gwybod sut i wneud hynny.

“Roeddwn i mor ffodus i’w chael hi yna, a’i ffordd hi o siarad, a’i ffordd hi o fod yn flaengar o flaen y Cyngor, yn ffordd i fi ddysgu.

“Roeddwn i’n dysgu ganddi hi, ac roedd hi’n rhoi hyder imi.

“Roeddwn i’n edmygu hi’n fawr.

“Mae hi’n drist ar ei hôl hi.

“Dynes gadarn, ddewr, yn barod i siarad allan, ac yn arloeswraig o ran gwleidyddiaeth Gwynedd.”

‘Dynes oedd o flaen ei hamser’

“Rwy’n drist iawn o glywed am farwolaeth Pat Larsen, dynes oedd o flaen ei hamser,” meddai Siân Gwenllian.

“Roedd ei chyfraniad yn un aruthrol, nid yn unig i’w chymuned leol, ond i Wynedd a Chymru gyfan.

“Arweiniodd y ffordd i ferched fel fi yn ei hysbryd penderfynol di-ildio ac roeddwn i’n ei ystyried yn fraint cael gwasanaethu ochr yn ochr â hi fel cynghorydd.

“Rwy’n meddwl am y teulu ar adeg o dristwch a galar anochel, ond byddaf hefyd yn dathlu bywyd Pat Larsen, ac ar lefel bersonol, byddaf yn diolch am gael ei ’nabod a dysgu o’i doethineb a’i dyfalbarhad.”

Coffâd Maldwyn Lewis

Trist yw cofnodi marwolaeth Maldwyn Lewis yn 93 mlwydd oed ar Ebrill 9fed 2021 yn dilyn gwaeledd byr.

Bu Maldwyn yn aelod o Blaid Cymru er ei ieuenctid ym Mlaenau Ffestiniog, a gweithredodd trosti yn gydwybodol a diflino trwy gydol ei oes.

Daeth i amlygrwydd yn y saithdegau fel Cynghorydd Tref Porthmadog a Chynghorydd Gwynedd yn enw Plaid Cymru. Dyma y cyfnod pan oedd aelodaeth Cangen Bro Madog tan arweiniad Maldwyn tros 300.

Fel Cadeirydd y Pwyllgor Addysg yr oedd yn un o sylfaenwyr polisi Addysg Gymraeg Cyngor Gwynedd, a gosodwyd seiliau cadarn. Cyfrannodd hefyd at Gymreigio gwasanaethau’r Cyngor.

Ef oedd asiant Dafydd Wigley yn etholiadau 1979 a 1983, a threfnodd ymgyrchoedd lliwgar pan oedd “Herald Ni” yn cael ei ddosbarthu i bob tŷ yn hen etholaeth Arfon.

Ei gyfraniad mwyaf i ardal Porthmadog oedd – ynghyd â Bryan Rees Jones – sefydlu elusen Rebecca a phrynu’r Cob. Mae Rebecca yn parhau i rannu llogau’r swm a godwyd gan y tollau i Gymdeithasau a Mudiadau yn flynyddol.

Bu hefyd yn weithgar i’r Wylan, papur bro yr ardal. Bu’n Gadeirydd y pwyllgor rheoli ac yn aelod o’r panel Golygyddol.

Yn ystod ei fywyd bu cyfraniad Maldwyn i’w fro, y Blaid a Chymru yn un nodedig. Roedd yn ysbrydoliaeth ac yn destun diolch i’r rhai ohonom sydd yn ceisio dilyn ei gamp.

Cydymdeimlwn yn ddwys â’i feibion Dewi a Geraint, ei ferch Gwenith a’u teuluoedd oll yn eu profedigaeth.

Dewi Williams, 

Ysgrifennydd Cangen Bro Madog